De afdeling budgetcontrole bij Van Hool werd geleid door Benedicte Gruwez, de echtgenote van de CEO. Zij rapporteerde aan haar man en niet aan de financieel directeur, Louis Paenen, een oudgediende van GM met veel ervaring in de autosector. Dat kwam de interne werking niet ten goede. Er was veel te weinig communicatie tussen de diensten boekhouding en budgetcontrole. Die laatste was er vooral op gebrand om onbeduidende details na te pluizen. “Ze zochten de kleine visjes, maar de haaien lieten ze ongemoeid.” 

In augustus 2020, tijdens de corona­crisis, hadden de banken een team van PwC gevraagd om het bedrijf door te lichten. Maar de consultant bleef uiteindelijk vier jaar aan boord. Filip Van Hool schakelde medewerkers van PwC in om de dagelijkse operaties van het bedrijf op het vlak van interne rapportering en proces­management op te volgen en te verbeteren. Dat resulteerde in een stevig rapport met de naam Project One – kostprijs: 450.000 euro – waarmee in twee jaar tijd 18 tot zelfs 32 miljoen euro effi­ciëntiewinst kon worden gehaald en de brutobedrijfswinst (ebitda) bij een volledige heropleving van de markt met minstens een vierde kon worden opgekrikt. Tot een betere werking of aansturing van het bedrijf leidde dat echter niet, afgaand op wat Zwaaneveld bij zijn aantreden vaststelde. 

In een normaal jaar produceerde Van Hool in zijn fabrieken in Koningshooikt en Skopje (Noord-Macedonië) zo’n 1.100 bussen en touringcars. In 2020 viel dat terug naar 547 en in 2021 waren het er amper 190. Maar in 2022 slaagde Van Hool erin het tij te keren. “We zijn nu echt uit het dal aan het klimmen”, zei Filip Van Hool in De Tijd. Benedicte Gruwez rekende in haar businessplan op break-even in 2023 en op nettowinst in 2024. 

De verstoorde toeleveringsketen kostte het bedrijf in het eerste kwartaal van 2023 echter handenvol geld: Van Hool kon bijna de helft minder voertuigen afleveren dan voorzien. Bovendien moesten de – veel duurdere – Belgische arbeiders door een tekort aan personeel in Noord-Macedonië een deel van de assemblage overnemen. De hogere kosten brachten het bedrijf in liquiditeitsnood: in april 2023 miste Van Hool de deadline om een lening van 21 miljoen euro terug te betalen. De banken gaven uitstel, maar dwongen af dat een kandidaat-investeerder gezocht zou werden én dat de financiële buffer verstevigd werd. 

Dat laatste maakte volgens diverse betrokkenen weinig kans, omdat een ruzie over een erfrechtelijke kwestie de familie Van Hool intern verdeelde. De takken rond de twee dochters van stamvader Bernard Van Hool, die buiten de erfenis gehouden werden, hadden een deel van de aandelen in bewaring laten nemen, wat de inbreng van vers geld door investeerders bemoeilijkte. 

• De ondergang van Van Hool: de chaotische laatste acht maanden. Foto Van Hool.