PV

Loopt de bestelling van 180 nieuwe treinstellen vertraging op? Volgens de krant De Morgen bestaat dit risico, nu de gunning van een miljardencontract aan de Spaanse treinbouwer CAF werd uitgesteld. Aanleiding is de politieke nervositeit over mogelijk banenverlies in België. Alstom (het oude Bombardier) heeft immers een vestiging in Brugge en in Charleroi.

Begin dit jaar maakte de NMBS bekend dat ze minstens 180 nieuwe treinstellen wil bestellen bij de Spaanse treinbouwer CAF. Het gaat om een bestelling van 1,7 miljard euro, al kan die uitgebreid worden tot 3,4 miljard euro. Alleen al de omvang van dat bedrag zet in België de zenuwen op scherp, want het gaat om een hoop belastinggeld. 

Er zijn nog andere redenen waarom de keuze voor CAF stof doet opwaaien. Door de voorkeur te geven aan de Spanjaarden vielen twee andere kandidaten – het Franse Alstom en het Duitse Siemens – af. Alstom is stevig verankerd in België, met twee grote fabrieken in Brugge en Charleroi. Bovendien zou CAF zaken doen in de Israëlische nederzettingen in Palestijns gebied. 

In april schorste de Raad van State al eens de onderhandelingen tussen de NMBS en CAF omdat de NMBS haar keuze onvoldoende transparant onderbouwd zou hebben. Aanleiding was een klacht van Alstom, dat ondanks een lager bod − het verschil was 100 miljoen euro − de opdracht aan zijn neus voorbij zag gaan. Toch stelt de NMBS dat de Europese aanbestedingsprocedure correct is verlopen. CAF levert volgens haar de beste prijs-kwaliteitverhouding. Eerder gingen ook De Lijn en de TEC al in zee met het bedrijf. 

CEO Sophie Dutordoir probeerde gisteren alsnog groen licht te krijgen voor de opstart van de onderhandelingen met de Spanjaarden. Op de raad van bestuur legde ze een uitgebreide motivering, een extern juridisch advies en een technische analyse op tafel die allemaal richting CAF wezen. Toch volstond dat niet om de politiek benoemde bestuursleden te overtuigen. De beslissing werd uitgesteld tot juli. 

Aanleiding is de politieke nervositeit rond het mogelijke banenverlies bij Alstom. De vakbonden in Brugge waarschuwden eerder in De Standaard voor de “doodsteek” van de fabriek indien de bestelling niet zou worden binnengehaald. “We gaan toch geen bestelling van 3 miljard euro weggeven aan de Spanjaarden?”, zegt Annick Lambrecht, Brugse en Kamerlid voor Vooruit. “Een aanbesteding als deze geeft jaren werkzekerheid in eigen regio.” 

Ook regeringspartij cd&v duwde stevig op de rem. De partij eiste “een bijkomende evaluatie” van de gunning. “Want dit gaat om honderden jobs en getroffen gezinnen”, zegt Kamerlid Franky Demon (cd&v), eveneens Bruggeling. Gelijkaardige bezorgdheden langs Franstalige kant zorgden ervoor dat er uiteindelijk geen beslissing werd genomen. 

De kwestie zal nu eerst binnen de federale regering besproken worden, zo stellen verschillende bronnen. Al is het maar de vraag of die veel kan veranderen, want de Europese aanbestedingsregels zijn erg strikt. Als overheid mag je niet zomaar de constructeur om de hoek bevoordelen. 

De vraag is ook of de reiziger daar baat bij heeft. “De bestelling van de nieuwe treinstellen is dringend”, vertelt Peter Meukens, voorzitter van reizigersvereniging TreinTramBus. “Zelfs als de bestelling vandaag wordt geplaatst, zal de levering pas in 2032 gebeuren. Dat is al twee jaar later dan aanvankelijk gepland. Bij uitstel zal de reiziger dus sowieso weer de dupe zijn.” 

• Miljardencontract NMBS voor CAF zorgt voor politieke onrust; Vertraging dreigt voor de aankoop van nieuwe treinstellen. Redactiefoto. 

Vanaf 28 juni tot en met 31 augustus vernieuwt Infrabel een spoorbrug in Mechelen. Als gevolg daarvan schrapt de NMBS ieder uur bijkomend een snelle trein tussen Antwerpen en Brussel en omgekeerd, nadat er eind 2024 ook al een trein was gesneuveld bij de invoering van de Eurocity Direct. Dat is een internationale trein tussen Amsterdam-Zuid en Brussel-Zuid die nagenoeg leeg rijdt, maar wel overal voorrang krijgt.  

Deze zomer zal het binnenlands treinverkeer tussen de twee grootste steden van het land dus gehalveerd zijn tegenover het normale aanbod: in plaats van vier IC-treinen per uur rijden er nog maar twee. Reizigers van Essen, Kalmthout, Heide, Kapellen en Ekeren verliezen bovendien hun rechtstreekse trein naar Brussel. Wie verder moet dan Brussel-Noord zal langer onderweg zijn. 

De treinen die overblijven, zijn bovendien slecht gespreid. Peter Meukens, voorzitter van TreinTramBus: “In volle ochtendspits vertrekt er tussen 7.05 uur en 7.54 uur in Antwerpen-Centraal geen enkele snelle IC-trein naar Brussel, behalve om 7.37 uur de Eurocity Direct.” De NMBS weigert echter nog steeds om op die trein tussen Antwerpen-Centraal en Brussel-Zuid binnenlandse reizigers toe te laten. Volgens tellingen van TreinTramBus tijdens de spits is die trein gemiddeld maar voor goed 20 % gevuld. Dat betekent dat 300 à 350 zitplaatsen leeg blijven. “Dat is behoorlijk veel. Een trein met zo’n lage bezetting is helemaal niet rendabel. De NMBS kan het echt niet maken dat zo’n trein nagenoeg leeg rijdt, als ze tegelijkertijd een trein met ca. duizend zitplaatsen afschaft”, zegt Meukens.  

“We begrijpen ook niet waarom de NMBS liever reizigers afstoot dan ze te vervoeren met treinen die toch rijden. De Eurocity Direct moet dus open voor binnenlandse reizigers, die zonder tussenstop van Antwerpen naar Brussel-Zuid rijden.” Die maatregel kost de NMBS geen cent, integendeel het levert haar geld op. Want zoals ze het nu aanpakt, dreigt ze door de magere dienstverlening eerder reizigers te verliezen dan erbij te winnen. 

De NMBS argumenteert dat ze in de ochtendspits extra treinen inlegt naar Brussel en in de avondspits naar Antwerpen. Maar dat is schijn, want daarvoor offert ze, net op het drukste moment, ook nog eens één van de 2 S-treinen op. “Reizigers in Mortsel, Hove, Kontich, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Weerde en Eppegem vallen daardoor terug op één trein per uur in de spits. Onaanvaardbaar”, aldus Meukens.   

“TreinTramBus steunt dan ook voor de volle 100 % de burgemeesters van Lint, Mortsel, Hove, Kontich, Duffel, Sint-Katelijne-Waver en Zemst, die hierover in een open brief hun ongenoegen aan de NMBS hebben geuit.” Bovendien vertrekken die zogenaamde extra treinen 2 minuten voor een andere trein en ze komen in Brussel 10 minuten later aan. Hoogst onaantrekkelijk. Dan had de NMBS de tweede S-trein beter onaangeroerd gelaten. 

“De NMBS maakt er een potje van”, zegt Meukens. “We begrijpen dat de werken hinder met zich meebrengen, maar de manier waarop de Eurocity Direct andermaal voorrang krijgt op de binnenlandse reiziger is stuitend. De Eurocity Direct moet dus, minstens tijdens de zomermaanden, reizigers tussen Antwerpen en Brussel meenemen en de S-stations tussen beide steden moeten hun halfuurdienst behouden.” 

• Anders dan in België mogen reizigers in Nederland mits betaling van een bescheiden toeslag mee met de Eurocity Direct voor binnenlandse verplaatsingen. Redactiefoto.