Rail

De coronacrisis doet de inkomsten van de Belgische spoorwegen (NMBS) razendsnel teruglopen. Doordat nog maar 10 procent van het reguliere aantal passagiers de trein neemt sinds de invoering van de strenge maatregelen rond social distancing en het promoten van thuiswerken, ziet de spoorwegmaatschappij maandelijks 70 miljoen euro minder binnenkomen dan anders. Dat vertelde CEO Sophie Dutordoir in een gesprek met L’Echo en De Tijd.

Volgens haar gaat het om inkomsten uit tickets en abonnementen. De kostprijs van een ‘commerciële geste’ om abonnementen te verlengen, is daarin nog niet verrekend.

Het treinaanbod is de voorbije weken met 75 procent gedaald, wat volgens Dutordoir onvermijdelijk was, omdat de NMBS op een bepaald moment geconfronteerd werd met een liefst 19 procent zieken. Dat is intussen gedaald tot 10 procent.

Volgens de CEO staat het gebrek aan inkomsten hoog op de agenda, maar niet helemaal bovenaan. Als de lockdown wordt verlicht, wil de NMBS klaarstaan om werknemers opnieuw naar het werk te brengen. Pas later wordt de rekening gemaakt.

• NMBS verliest 70 miljoen euro inkomsten per maand door coronacrisis.

Volgens Het Parool zijn bij een grote brand op de stations Nieuwmarkt en CS die niet veilig genoeg: mensen kunnen niet snel genoeg van de perrons vluchten. Amsterdam moet haast maken met een oplossing, al hoeft het metroverkeer voorlopig niet te worden stilgelegd.

De krant ontdekte dat meerdere metrostations niet voldoen aan de veiligheidseisen als er een calamiteit plaatsvindt. Ook zijn er onvoldoende brandveilige metro’s om de dienstregeling strikt volgens de veiligheidsregels te kunnen uitvoeren.

Dat schreef verkeerswethouder Sharon Dijksma dinsdag aan de gemeenteraad. Amsterdam heeft tijdelijk toestemming gekregen om metro’s te laten rijden, maar moet wel maatregelen treffen en daarmee ook haast maken. Het gaat onder meer om verscherpt toezicht door GVB-personeel op de stations CS en Nieuwmarkt, en de inzet van een brandwacht op Nieuwmarkt.

Er lopen verschillende onderzoeken naar de veiligheid op de Oostlijn, de oudste metroroute van de stad. Naar onlangs is gebleken, zouden mensen in geval van een ernstige brand vlak na een grote verstoring niet allemaal kunnen vluchten. Er wordt al gesproken over het weren van oude metrostellen van de lijn, maar dat zou een enorme impact hebben op de dienstregeling omdat er onvoldoende veilige metro’s beschikbaar zijn.

De Oostlijn, die stamt uit de jaren zeventig, is een hoofdpijndossier voor de stad: al in 2008 werd gestart met renovatie van zowel tunnels als de stations. Volgens wethouder Dijksma is de Oostlijntunnel wel ‘voldoende veilig voor exploitatie gedurende de periode dat de werkzaamheden worden afgerond.’ Ook volgens de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, die deze gedoogbeslissing neemt, is dat het geval.

Er is per station berekend hoeveel mensen veilig kunnen vluchten voordat rook of hitte dit verhinderen. Voor station Nieuwmarkt zijn dit 500 mensen en voor Centraal Station (Oost) 1250 mensen. Dijksma schrijft in haar brief rekening te houden met deze recente inzichten. Op de metrostations Nieuwmarkt en CS kunnen is het goed mogelijk dat er meer mensen aanwezig zijn dan de berekende aantallen, “wanneer er sprake is van een zeer ernstige brand in een metrovoertuig (waarvan de kans dat dit gebeurt bijzonder klein wordt geschat)”. Hierdoor zou niet iedereen op tijd kunnen wegkomen. 

De problemen hebben ook te maken met een tekort aan nieuw rijdend materieel: alleen de modernste metro’s van het type M5 en M6 zijn ‘vrijwel onbrandbaar’, schrijft Dijksma. De situatie zou kunnen worden opgelost als ouder materieel, waarvan de brandveiligheid wordt onderzocht, van de Oostlijn zou kunnen worden geweerd. Maar dat heeft grote consequenties. Er is onvoldoende materieel.

• Metrostations Nieuwmarkt en CS niet (brand)veilig genoeg. Foto Wijnemenjemee.nl

Station Lelylaan staat in de top vijf van onveiligste en minst prettige stations van Nederland. Hoog tijd voor een upgrade dus – en die staat ook op de planning voor het station waar de komende jaren een flinke groei aan reizigers verwacht wordt.

Lisa van Hal van de gemeente Amsterdam en Camille de Luca-Schwartz van de Vervoerregio Amsterdam vertellen in de nieuwsbrief van de Vervoerregio over de toekomstplannen: “Het belangrijkste is dat mensen zich hier weer veilig gaan voelen en dat het station onderdeel wordt van de omgeving”.

Er is veel mis met de situatie bij station Lelylaan, schetsen de twee, op een ochtend in februari terwijl een gure wind over het station blaast. De Luca-Schwartz: “Als een toerist hier uitstapt, kan hij of zij echt het idee krijgen: waar ben ik? Ben ik terug in de jaren zeventig? Waar moet ik heen? Waar is de metro, waar is de tram, waar moet ik mijn kaartje kopen?” Lisa van Hal van de gemeente Amsterdam vult aan: “Hij of zij kan het ook aan niemand vragen, want het info-punt van de NS bestaat al lang niet meer en die van GVB is inmiddels dicht”.

Lelylaan is een compact station, zegt Camille de Luca-Schwartz. “Het is heel erg klein. Als je het station goed kent, stap je makkelijk en snel over: van metro en tram naar trein en andersom. Maar als je onbekend bent en uit het station komt, zie je niet makkelijk hoe je naar het tramspoor moet lopen”. Lisa van Hal wijst aan: “Er zit hier een blinde betonnen muur aan de straatkant – met een heel klein deurtje. Als je van de tram naar de trein moet, zie je ook niet in één oogopslag waar je naar toe moet. Je moet echt zoeken.”

De uitbreiding is noodzakelijk omdat er meer reizigers verwacht worden de komende jaren, onder meer door de bouw van kantoren, scholen en woningen in de omgeving. Ook door de Airport Sprinter die vanaf 2023 acht keer per uur vanaf Amsterdam Centraal via Sloterdijk en Lelylaan naar Schiphol zal rijden, zal het reizigerspubliek groeien.

Daarom zal het station de komende jaren een make-over krijgen: het wordt groter en transparanter. Er komt een betere visuele relatie tussen de binnen- en buitenkant, waardoor het station ook weer onderdeel wordt van de omgeving: dat is het doel.

De stationshal zelf wordt breder, leggen de twee uit: “Er komt meer loopruimte. Alle ‘technische ruimtes’ met kabels en leidingen moeten op één plek komen”, zegt Van Hal. De incheckpoortjes voor metro en trein komen in een lijn te liggen met duidelijk toegang tot metro en trein. “Daarmee wordt de rest van het station zo open mogelijk, waarbij het ook duidelijker moet worden voor reizigers welke kant ze op moeten.”

Een belangrijke vernieuwing is dat er een keerlus zal worden aangelegd voor de tram. De Luca-Schwartz: “Station Zuid en Lelylaan zijn momenteel de enige stations zonder tramkeerlus. Dat is een manco in het netwerk, maar ze staan bij beide stations in de planning.”

“Een tramkeerlus geeft meer mogelijkheden. Er zouden meer trams in de spits kunnen gaan rijden. Of er zou een tramlijn bij kunnen komen, naast tram 1 en 17 die daar nu al stoppen.”

Door de keerlus ontstaat er een plein en komt er ook meer ruimte voor wachtende reizigers.

Volgend jaar zomer wordt ook gestart met de bouw van een NS-fietsenstalling, die de eerste 24 uur gratis is. Van Hal schetst het beeld: “De fietsenstalling wordt groot – met een verdieping – en transparant om de zichtlijnen met buiten te hebben. Hij wordt ook bewaakt, en is alleen toegankelijk met een OV-pas. In 2023 moet alles klaar zijn.”

• De gevel van Station Lelylaan wordt transparant en het station zal straks meer deel van de omgeving zijn. Foto Gemeente Amsterdam.

Het aantal treinreizigers is met 90% teruggelopen. Met de dag loopt de inkomstenderving op. De NS loopt tot juni tussen de €400 mln en €500 mln aan inkomsten mis. De veiligheid van reizigers en medewerkers staat echter voorop. De NS bekijkt de mogelijkheid om de medewerkers bij binnenkomst te controleren op koorts. Maar dat idee ligt gevoelig.

Met het oog op het komende mooie weekend, heeft Roger van Boxtel, president-directeur van NS, in het Financieel Dagblad van vandaag een duidelijke boodschap: “Zeker met het mooie weer van aankomend weekend zeg ik: ‘mensen blijf thuis als je niet hoeft te reizen.’ We doen er alles aan om Nederland in beweging te houden voor medisch personeel, schoonmakers en vakkenvullers die naar hun werk moeten. Maar voor hun veiligheid en die van onze medewerkers mogen de treinen niet te vol zijn.”

Een werkdag van Van Boxtel ziet er totaal anders uit dan een maand geleden. De crisis houdt hem de klok rond bezig. De directie vergadert nu dagelijks — uiteraard online — en wordt gevoed door de ervaringen van een speciaal crisisteam.

De gevolgen van de crisis komen soms dichtbij. “We zijn bij NS een stadje in ons zelf met zo’n 40.000 medewerkers in binnen- en buitenland en dat merk je nu des te meer. Van de week zaten we in een overleg met de ondernemingsraad, toen het bericht binnenkwam dat een collega aan de gevolgen van corona is overleden. We hebben een minuut stilte gehouden. Het eerste NS-slachtoffer. Heel indrukwekkend.” Dagelijks belt hij met drie collega’s. “Dwars door het bedrijf. Het zijn emotionele gesprekken.”

De cruciale vraag is hoe lang de spoorwegvervoerder kan blijven rijden zonder de reguliere inkomsten van bijna een miljoen reizigers per dag. Nu al worden nieuwe afspraken gemaakt over flexcontracten en uitzendkrachten. Er is nog geen vacaturestop.

“Vooralsnog denken we er goed doorheen te komen en op korte termijn te kunnen blijven rijden”, zegt Van Boxtel. “We lopen tot juni tussen de €400 mln en €500 mln mis. Duurt het langer, zeg tot diep in het najaar, dan wordt wordt het honderden miljoenen meer. We zullen onze kasstroom goed in de gaten moeten houden.” Bij de aandeelhouder – de rijksoverheid – heeft NS “een paar stevige vragen neergelegd” over vrijstelling van betalingen, zoals dividenduitkering en het opschorten van de concessiefee. Alles bij elkaar betalen we een paar honderd miljoen euro om te mogen rijden.”

De NS-baas, die in augustus afzwaait, voorziet een herwaardering van de publieke diensten. “Niet alleen de zorg, maar ook voor de taak die vervoerders nu uitvoeren. Soms gaat het een samenleving zo goed, dat je over alles eindeloos kunt praten, zoals in ons geval onder andere het wel of niet ontvlechten van NS en ProRail. Nu is dat allemaal voorbij. Ik hoop van harte dat de waardering blijvend is.”

• NS-topman Van Boxtel met het oog op komend weekend: “Ga niet met de trein als het niet nodig is.” Foto NS.

De IC Brussel en ICE blijven aangepast rijden. Thalys rijdt sinds 31 maart eenmaal per dag tussen Amsterdam en Brussel. De Eurostar rijdt niet langer tussen Amsterdam en Brussel. Reizigers met bestemming Parijs en Londen reizen met de IC Brussel en NMBS naar Brussel om daar over te stappen op de Thalys (Parijs) of Eurostar (Londen). Meer info: de NS International website. NS raadt reizigers aan voor het boeken van een internationale treinreis de actuele reisadviezen te controleren. Dit kan via de speciale pagina op de website van Ministerie van Buitenlandse zaken.

“De ontwikkelingen en de maatregelen van het kabinet blijven we volgen,” stelt NS. “Op basis daarvan besluiten we of en hoe lang we doorgaan met deze aangepaste service aan onze reizigers.” Dat geldt ook voor verbindingen over de grens.

• Aanpassingen internationale treinverbindingen. Thalys rijdt eenmaal per dag tussen Amsterdam en Brussel. Foto Thalys.

Vaak komt het niet voor – fake news waarin het OV op de korrel wordt genomen. Maar vandaag was het raak bij de Brusselse MIVB: “Een persbericht dat zogezegd van de MIVB komt, circuleert momenteel en daarin wordt beweerd dat metrostation Tomberg een nieuwe naam kreeg: ‘Greta Tomberg’, ter ere van Greta Thunberg. Dit is volledig foutieve informatie.”

Het persbericht werd niet door de MIVB opgesteld en er werd dus niet beslist om de naam van het metrostation Tomberg te veranderen. “De MIVB vraagt de verschillende media en websites dan ook deze foutieve informatie niet op te nemen en, in het geval ze het al publiceerden, deze weg te halen.”

• Brussels metrostation Tomberg blijft Tomberg. Foto MIVB.  

NMBS en de stad Antwerpen investeren de volgende jaren samen in de verbetering van de toegankelijkheid van het treinstation Antwerpen-Zuid en het verbeteren van het comfort voor de reizigers. De plannen passen in een breder samenwerkingsakkoord om het multimodale karakter van deze belangrijke schakel in het (voor)stedelijk openbaar vervoer in de havenstad verder te versterken.

De heropwaardering van het station Antwerpen-Zuid is het eerste project dat binnen het bredere verhaal van Ringpark Zuid in uitvoering gaat. Ringpark Zuid omvat onder ander de herinrichting van Knoop Zuid naar een compacter, veiliger, multimodaal verkeersknooppunt, de overkapping van de aansluiting op de A12 en het realiseren van een nieuw park op en langs de huidige Ring. Deze ambitie past in het streven van de Vervoersregio Antwerpen om minstens 50% van de verplaatsingen te voet, per fiets of openbaar vervoer te laten gebeuren.

Inmiddels is de aanvraag voor de omgevingsvergunning voor de werkzaamheden ingediend. De werkzaamheden zijn gepland in 2022-2023. Ook het Agentschap Wegen en Verkeer, Infrabel – dat eveneens investeert – en De Lijn worden bij de bredere plannen betrokken.

Het integraal toegankelijk maken van de stations is een belangrijk speerpunt van de investeringsstrategie van NMBS. Hiervoor bouwt NMBS een volledig nieuwe brug naast de huidige brug van de Kolonel Silvertopstraat. De perrons zullen voortaan met liften bereikbaar zijn vanaf deze nieuwe brug boven de sporen. De perrons zelf worden uitgerust met schuilhuisjes. De toegang tot het station zal overkapt worden met een grote doorlopende luifel. Onder de luifel is plaats voor een stalling voor 415 fietsen, een wachtruimte en Mobipunt-functies.

Schepen voor mobiliteit Koen Kennis: “We onderzoeken ook de mogelijkheden om het huidige fietspad langs het station te verbreden, de tram- en bushalte te optimaliseren en het kruispunt met de Singel compacter te maken als een eerste stap naar de volledige herinrichting van de Kolonel Silvertopstraat binnen de plannen voor Ringpark Zuid. Op termijn moeten station Antwerpen-Zuid en omgeving uitgroeien tot een comfortabele en veilige mobiliteitsknoop voor trein, tram, bus en deelsystemen.”

De stad ontving hiervoor subsidies van het stadsvernieuwingsfonds.

Het station Antwerpen-Zuid wordt bediend door 2 IC-verbindingen en 3 voorstedelijke S-verbindingen in beide richtingen. Het station telde 2.594 opstappende reizigers in 2018 en dat aantal groeit elk jaar, onder andere door de nabijheid van het Justitiepaleis en een hogeschool.

• NMBS en Stad Antwerpen werken aan een kwalitatief en integraal toegankelijk station Antwerpen-Zuid.

ProRail en NS zetten extra middelen in op stations om reizigers te vragen anderhalve meter afstand te houden. Daarmee willen beide bedrijven deze belangrijke richtlijn van het RIVM nog vaker onder de aandacht brengen. 

Sinds vrijdag 27 maart klinkt via de omroep op de grote overstapstations het verzoek om 1,5 meter afstand te houden, ook bij het in- en uitstappen. Deze boodschap is ook toegevoegd op de digitale perronborden. Zondag en maandag worden op diverse middelgrote en grote stations vloerstickers geplakt met de tekst ‘Zorg voor elkaar en houd 1,5 meter afstand’. De stickers zijn 3 meter, en als je op het hart van de sticker gaat staan is de afstand tot de rand van de sticker precies 1,5 meter. De stickers worden geplakt bij de entrees van het station.

Sinds de start van de maatregelen vragen NS en ProRail reizigers om op de stations en in de treinen 1,5 meter afstand in acht te nemen. Dit gebeurt onder andere via de NS App, op de digitale schermen in de trein en op de stations en via omroepberichten van conducteurs. Met posters en vloerlijnen vragen we aandacht voor de 1,5 meter afstand in winkels op stations. Ook wordt het aantal bezoekers in de winkel teruggebracht zodat de afstand tussen hen gewaarborgd is.

NS en ProRail doen wat nodig is om Nederland per trein bereikbaar te houden voor reizigers met vitale beroepen of mensen die om een andere reden genoodzaakt zijn om te reizen. Tegelijkertijd voelen beide bedrijven een grote verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan het tegengaan van de verdere verspreiding van het coronavirus. Daarom zijn maatregelen genomen voor NS- en ProRail-collega’s, zowel in de trein als op de stations en in de winkels, om fysiek contact zoveel mogelijk te vermijden.​

In het openbaar vervoer wordt tijdens de reguliere schoonmaak extra aandacht besteed aan de contactpunten zoals deurklinken en hoofdsteunen. In treinen waar een toilet aanwezig is wordt zeep en papieren handdoekjes extra aangevuld. NS en ProRail vragen ook aan reizigers om maatregelen die ze zelf kunnen nemen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen, in acht te nemen.

• NS plaatst vandaag en morgen vloerstickers en roept extra om op stations: ‘Zorg voor elkaar en houd 1,5 meter afstand.’ Foto ProRail.