Het lijkt er op dat, net als vele andere grote steden en provincies, ook Amsterdam sterk moet knippen in de bediening van het ov-netwerk. Volgens de nieuwe verkeerswethouder Melanie van der Horst, in Het Parool, gaat de reiziger dat zeker voelen. “Dat kan betekenen dat metro’s ’s avonds niet meer rijden, er minder bussen rijden naar de randen van de stad en dat tramlijnen geschrapt worden. Dat heeft, omdat het ov vaak de ruggengraat voor nieuwe bouwprojecten is, ook gevolgen voor de ambitieuze bouwplannen van de stad.

Alles draait om de zogenoemde ‘beschikbaarheidsvergoeding’, een financiële vergoeding (voor circa 93 à 95% van de kosten) die tijdens corona werd ingesteld omdat ov-bedrijven te maken kregen met extreme terugval in reizigersaantallen. Staatsecretaris Vivianne Heijnen liet onlangs weten de regeling vooralsnog niet te willen doorzetten. Dit leidt tot grote onrust bij ov-bedrijven in het hele land en zeker bij de Vervoerregio Amsterdam. Volgens hen dringt de tijd: als het ov-aanbod moet worden teruggeschroefd, moeten daarvoor deze maand nog ‘onomkeerbare besluiten’ worden genomen.

Zonder beschikbaarheidsvergoeding van het rijk en de flexibiliteit van het personeel zou GVB afgelopen jaar 150 miljoen euro verlies hebben geleden, bleek vorige maand uit het jaarverslag van het vervoerbedrijf. Door de coronamaatregelen halveerde het aantal reizigersritten. Het ging om 133,4 miljoen reizigersritten, de veren niet meegerekend. In 2019 waren dat er nog 266,8 miljoen. Daarmee kelderden ook de reizigersopbrengsten naar 174 miljoen euro, tegen 180,4 miljoen euro in 2020 en 332 miljoen euro in 2019.

Door de maatregelen zijn niet alleen reizigers de dupe, aldus Van der Horst. “Het raakt ook de werkgevers en de gehele economie. Het ov is veel meer dan vervoer, het is een voorwaarde voor de enorme opgave die we samen met het rijk hebben op het gebied van woningbouw en het terugbrengen van de CO₂-uitstoot.”

Om welke lijnen het precies gaat, is nog niet duidelijk, zegt Van der Horst. Als de Vervoerregio gedwongen is te schrappen in ov-aanbod, ligt het voor de hand dat de grootste ingrepen zullen worden gedaan op de lijnen die het minst worden gebruikt.

Over die onrendabele lijnen is al jaren veel te doen in Amsterdam: de subsidie aan het GVB wordt geleidelijk afgebouwd, waardoor zogenaamde ‘dunne lijnen’, met weinig reizigers, het laatste decennium regelmatig zijn gesneuveld. Dit leidt tot vervoersarmoede: mensen die voor hun mobiliteit afhankelijk zijn van het ov, verliezen dan hun enige alternatief.

De grote steden drongen er maandag bij de Tweede Kamer op aan snel duidelijkheid te geven. Volgens de gezamenlijke organisaties gaat het om een vangnet van maximaal 500 miljoen euro dat wellicht zelfs helemaal niet nodig is. Volgens de partijen gaat herstel later ‘veel meer geld kosten’ omdat onder meer de ‘goodwill’ van reizigers ernstig te lijden zal hebben van de verschralingen.

• Dreigt grote bezuiniging op ov in Amsterdam? Redactiefoto.