Een jaar na de introductie in de concessie IJssel-Vecht kampen de 246 BYD-bussen nog steeds met ‘aanhoudende problemen.’ Het meest recente probleem was de kou in de bussen, waarvoor ov-bedrijf Keolis de chauffeurs een thermobroek aanbood.

Van de kant van de OR werd – als onderdeel van een ludieke actie – geopperd om de elektrische bussen maar terug te sturen naar BYD. De krant De Gelderlander vroeg aan hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen of dat zomaar kan. Dat de bussen nu nog steeds kampen met problemen en dat de provincies, Keolis, de chauffeurs en de reizigers zo langzamerhand genoeg hebben van de mankementen, is niet voldoende, aldus de hoogleraar.

“Keolis moet de leverancier tenminste een redelijke kans geven om problemen op te lossen en mankementen te herstellen. De provincie is daar geen partij bij.” Dat constateert gedeputeerde Bert Boerman van de provincie Overijssel helemaal terecht. Keolis bestelde de bussen bij BYD. Als er dan iets mis gaat, is het een civielrechtelijke aangelegenheid tussen die twee. Daar staan de concessieverleners – de provincies Gelderland, Overijssel en Flevoland – buiten.”

Maar waar ligt de pijngrens? Wanneer mag de provincie wel ingrijpen? “Dat ligt juridisch heel gevoelig,” zegt Bröring. “Het zegt voldoende dat gedeputeerde Boerman kennelijk u geen interview wil geven, maar het laat bij een kort statement. De provincies moeten zich goed bedenken wat de gevolgen zijn als zij zeggen: ‘Die bussen mogen de weg niet meer op’. Want wat dan? Hoewel je je ook de vraag kunt stellen hoe vaak je BYD de kans moet geven om de problemen op te lossen.”

Dus kunnen de provincies niets doen? “De provincies kunnen de concessie beëindigen. Dat kan allemaal, maar als je er juridisch naar kijkt zitten daar wel wat haken en ogen aan. De provincies moeten zich houden aan de kleine lettertjes die zij zelf opnamen in de overeenkomst met Keolis. En die ken ik niet. Daarin zou bijvoorbeeld kunnen staan dat de dienstregeling een bepaalde punctualiteit moet halen en dat problemen aan bussen binnen redelijke termijnen moeten zijn opgelost. En er kunnen mogelijke sancties in staan. Het is belangrijk dat je heel precies afspraken maakt. Een rechter zal daar naar kijken en niet zomaar zelf bepalen of iets redelijk is of niet.’’

Wat het volgens de hoogleraar extra gecompliceerd maakt is dat de provincies afgelopen zomer – voor de tweede keer binnen een paar jaar – een nieuwe aanbesteding uitschreven. Zo snel achter elkaar komt eigenlijk niet voor. Maar de provincies zagen nu geen andere oplossing, omdat er zich bij de laatste aanbesteding onregelmatigheden voordeden. OV-bedrijf Keolis won, maar had gesjoemeld met de aanbesteding en moest de concessie meteen weer inleveren. Om te voorkomen dat reizigers de dupe werden, mocht Keolis een noodconcessie rijden. Die eindigt december volgend jaar. In de tussentijd schreven de provincies de nieuwe aanbesteding uit. Daarop tekenden drie vervoersbedrijven in. Die horen dit voorjaar wie er met de buit – met de aanbesteding is ruim 1 miljard euro gemoeid – vandoor gaat. Voorwaarde die de provincies stelden is wel dat zij de elektrische BYD-bussen overnemen.

Dat maakt het ‘extra lastig’ om afscheid te nemen van de bussen?

”De voorwaarden bij de nieuwe aanbesteding  –  inclusief de verplichte overname van de 246 bussen  –  deden de drie provincies afgelopen zomer de deur uit. Als je dan een half jaar later ineens die verplichting eruit wilt halen, heb je heel wat uit te leggen. Willen de vervoerders die op de ‘oude’ voorwaarden intekenden nog wel meedoen? Hoe is de rechtspositie van Arriva die afzag van intekening omdat die niet met de BYD-bussen wil rijden? Kortom, een heel juridisch gedoe.’’

“De rechter zal daar bovenop zien dat Keolis net afspraken heeft gemaakt met BYD om alle bussen te herstellen en dat daar ook financieel gevolgen aan verbonden zijn.” Voor drastische stappen – een Chinese exit – is het nog te vroeg, zegt u? “Ja, dat denk ik wel. Je kunt wel zeggen: maar dat gesjoemel bij de aanbesteding, de frauduleuze afspraken met BYD en dan nu de problemen die niet overgaan, het vertrouwen dat het goed komt is gewoon weg. Maar zo’n optelsom werkt niet voor de rechter. Als dat eerste is uitgesproken en opgelost, mag je dat niet als bewijsstuk op het ‘aanklachtenlijstje’ laten staan. Dan blijven alleen die problemen met de bussen over.”

Riskeren de provincies schadeclaims? “Die kans zit er zeker in. Van BYD en misschien ook Keolis. Dat Boerman zo zorgvuldig zijn woorden kiest, heeft ook daar mee te maken. En vergeet allerlei andere gevolgen niet. Als de provincies de aanbesteding – die nu volop loopt – staakt en overnieuw doet maar dan zonder de verplichte overname van de bussen, dan zijn er wel de kosten die voor de eerdere procedure zijn gemaakt. De drie vervoerders die een offerte opstelden zul je schadeloos moeten stellen. Een offerte opstellen voor zoiets als openbaar vervoer is erg kostbaar.”

Je moet weer een schoon en gelijk speelveld inrichten, zegt hoogleraar Bröring. Bovendien: “Zo’n hele nieuwe procedure kan gemakkelijk een jaar uitstel betekenen en wie voert dan ondertussen de dienstregeling uit? En met welke bussen?”

• Waarom de provincies Gelderland, Overijssel en Flevoland niet zomaar 246 elektrische ‘pechbussen’ terug kunnen sturen naar China. Foto Keolis.