Het Vlaamse ov-bedrijf De Lijn had afgelopen jaar gemiddeld veertig procent minder reizigers op haar bussen en trams dan voor de coronacrisis begon. CEO Ann Schoubs, die net een jaar op post is, zei in haar persconferentie ‘Terugblik 2021, Vooruitblik 2022’ dat mogelijk tien procent van de reizigers voorgoed uit het ov is verdwenen. Die terug te winnen is een flinke opgave, vooral omdat veel jongeren – met name studenten – inmiddels – ook voor langere afstanden – overgestapt zijn op de elektrische fiets. Niet alleen de terugloop van het aantal reizigers baart de CEO (financieel) zorgen, ook de toename van het aantal zwartrijders: gemiddeld 10 tot 15 procent, met uitschieters van 40 tot 50 procent in sommige steden.

Net als bij andere ov-bedrijven in het land (MIVB, TEC, NMBS), maar ook bijvoorbeeld in Nederland, zorgde corona voor een terugloop van 40 procent reizigers in het ov. Aan het eind van dit jaar moet dat cijfer zijn teruggebracht tot 20 procent. De Lijn wil, ondermeer met flexibele tarief- en abonnementsformules (waarvoor de Vlaamse regering nog toestemming moet geven) en speciale aanbiedingen, reizigers weer terugwinnen.

Schoubs keek met een verfrissende openheid terug op haar eerste jaar en constateerde dat De Lijn te lang een intern gerichte organisatie is geweest, waar veel goed ging, maar ook dingen beter kunnen. Te vaak is de klant in het verleden het kind van de rekening geworden waar het ging om bezuinigingen op het onderhoud van de infrastructuur en op de schoonmaak van het materieel. Er moeten structurele verbeteringen komen bij De Lijn, zei Schoubs, want te vaak ging de zoektocht naar een financieel evenwicht ten koste van de dienstverlening aan de reizigers. In de nieuwe aanpak voor 2030 (‘Resoluut ondernemen’) moet de passie voor de klant centraal staan bij De Lijn en daarvoor wordt onder het motto ‘samen sterker’ gewerkt aan een cultuuromslag binnen het bedrijf. De Lijn gaat duurzaam ondernemen en wil een wendbare en efficiënte organisatie worden. De Vlaamse regering moet via een openbare dienstencontract zorgen voor een stabiel financieel kader.

Wat verwacht de klant? Een onderzoek in het najaar van 2021 wees uit dat dit in eerste instantie stiptheid is en daarnaast snelle en accurate reizigersinformatie – precies twee punten waarop De Lijn nog te vaak de mist in gaat. Het aantal niet-gereden ritten (in 2021 zo’n 0,86 procent van alle ritten – lager dan in voorgaande jaren) en ritten die te vroeg aan de halte passeren moet worden teruggebracht. Ook de inzet van de juiste capaciteit en het bijstellen van de frequentie moet tijdig kunnen worden gerealiseerd. Digitalisering is daarvoor belangrijk: zo moest de inzet van materieel tijdens de verplichte minimale dienstverlening (tweemaal in 2021) vaak nog handmatig worden geregeld.

In het kader van verduurzaming stroomden vorige week de laatste van 46 nieuwe kusttrams in, komen er 128 nieuwe hybride gelede bussen en zijn er bij Van Hool en VDL in totaal 60 e-bussen besteld. Voor de toekomst sluit Schoubs ook waterstofbussen niet uit.

Voor 2026 wil De Lijn zelf 512 e-bussen laten rijden, terwijl de exploitanten er dan 530 moeten hebben. Dat betekent in een 1:1 vervanging van dieselbussen door e-bussen een aanschaf van 100 bussen per jaar door de privésector. Die moeten, zo onderstreepte Schoubs, vooral ingezet worden in de stedelijke ruimte. Om de exploitanten een incentive te geven voor de aanschaf van een aanzienlijk duurdere bus, hoopt De Lijn hen via de Vlaamse overheid, een jaarlijkse premie te kunnen bezorgen die de meerkosten compenseert.

Corona zorgde niet alleen voor minder passagiers (20 à 30 miljoen euro aan misgelopen inkomsten), ook medewerkers vielen uit. In december lag het aantal bus- en tramritten dat geschrapt moest worden op recordhoogte: 2 procent. In die maand moesten 850 chauffeurs thuisblijven in quarantaine. Daarnaast gaf De Lijn meer uit aan de schoonmaak van het materieel en aan additionele ‘coronacommunicatie’. Uiteindelijk vertaalde zich dat in een verlies van 108 miljoen euro – grotendeels voor rekening van de Vlaamse overheid. Voor dit jaar wordt een tekort van tenminste 55 miljoen euro verwacht.

• CEO Ann Schoubs van De Lijn wil dat de exploitanten tot 2026 elk jaar voor 100 nieuwe e-bussen zorgen. Foto Vlaams Parlement.