Infrabeheerder ProRail is in Nederland verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud van het spoor; in België is dat Infrabel. ProRail zorgt er voor dat treinen veilig kunnen rijden en verdeelt de capaciteit op het spoor. Het speelt een belangrijke rol in het openbaar- en spoorgoederenvervoer in Nederland. 

De positie van ProRail. Staat al enige tijd ter discussie. Het vorige kabinet wilde de samenwerking tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en ProRail versterken en heeft toegewerkt naar de omvorming van ProRail tot een publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan (zbo). De Raad van State en sectorpartijen waren kritisch over dit wetsvoorstel. De infrabeheerder is nu een besloten vennootschap (bv), waarvan het ministerie van IenW de enige aandeelhouder is. Het ministerie is daarnaast ook de concessieverlener van ProRail en daarmee de belangrijkste opdrachtgever van ProRail.  

De afgelopen periode heeft staatssecretaris Vivianne Heijnen (IenW) daarom in samenwerking met ProRail verschillende opties tegen het licht gehouden. Om recht te doen aan alle gevoelens die in de sector leven en tegelijkertijd de goede samenwerking te verankeren, heeft het kabinet er nu voor gekozen om het huidige wetsvoorstel voor de omvorming van ProRail te wijzigen. ProRail zal een bedrijf blijven, maar krijgt tegelijkertijd openbaar gezag waarmee het een privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan wordt. Deze organisatievorm hebben organisaties als De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten ook en biedt de spoorbeheerder de zekerheid om haar taken zelfstandig uit te kunnen voeren. 

Door de omvorming krijgt ProRail een wettelijk verankerde taak, waarmee er niet meer elke tien jaar over een concessie hoeft te worden onderhandeld. Tegelijkertijd wordt de relatie tussen ministerie en de spoorbeheerder verstevigd en zal er beter verantwoording kunnen worden afgelegd over de 2 miljard euro die ProRail jaarlijks vanuit de Rijksoverheid krijgt om haar taken uit te voeren. ProRail heeft een voorkeur voor dit alternatief ten opzichte van het publiekrechtelijk zbo aangezien dit minder impact heeft op de organisatie. 

Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat): “De kennis en expertise van ProRail zijn van groot belang voor ons mobiliteitssysteem. De adviesrol van ProRail wil ik dan ook verankeren. Ook is het belangrijk dat ProRail beter aangesloten wordt op de Haagse besluitvormingsprocessen, om zo meer balans te krijgen in de afweging tussen de verschillende modaliteiten. Samen met ProRail wil ik nu de blik vooruit richten en focussen op waar het echt om gaat: een robuust Nederlands spoornetwerk.” 

De nota van wijziging wordt nu voorgelegd aan de Raad van State. Daarna zal deze worden voorgelegd aan de Tweede Kamer. 

• ProRail krijgt nauwere banden met ministerie van IenW, maar blijft BV en wordt geen zbo. Illustratie ProRail.