Rover meent dat het kwaliteitsverschil tussen de twee klassen afneemt. In de IC-trein tussen Amsterdam en Brussel moeten conducteurs herhaaldelijk aan buitenlandse reizigers uitleggen dat de rode bankjes eerste klas zijn en de blauwe tweede klas. Het verschil is nauwelijks te zien, behalve de kleur. Bos: “De eerste klas verkoopt zich eigenlijk vooral nog vanwege een hogere zitplaatskans. Denk aan zakelijke reizigers die voor de trein kiezen juist vanwege de mogelijkheid om nog wat te kunnen werken. Maar ook aan reizigers die slecht ter been zijn.” 

Er wordt veel geklaagd dat reizigers in de spits vaak moeten staan. Zeker op dinsdag en donderdag zijn de treinen overvol doordat de reizigersaantallen weer aantrekken. “De capaciteitsproblemen zijn ook het gevolg van dat de NS door personeelsproblemen nog steeds geen volledige dienstregeling rijdt”, zegt Arthur Scheltes, adviseur ov bij Goudappel. “Daardoor is het vaak erg druk in de (korte) treinen. Veel effect zou het hebben als al die studenten die thuis wonen niet meer elke dag in de spits zouden reizen, maar iets later.” 

Hoogleraar Bert van Wee, vervoersspecialist aan de TU Delft, pleit in het FD daarnaast voor prijsdifferentiatie. “Duurder in de spits, goedkoper in de dalperiode.” De spitsheffing die de NS wil invoeren in 2026 en waar in de Tweede Kamer zoveel commotie over ontstond, is in zijn ogen hét wapen om de reizigersstroom beter te verdelen over de dag. 

Is minder ruimte voor de eerste klas een deeloplossing? Van Wee: “Als er sprake is van een structurele daling van het aantal eersteklasreizigers, is dat vast een goed plan. Dan kunnen de resterende eersteklasreizigers nog steeds in de dure klasse zitten, en is er meer capaciteit voor de tweede klas.”   

Of het helemaal schrappen van de eerste klas een optie is, durft Van Wee niet te zeggen. “Aan de ene kant neemt de zitplaatskans voor de overige reizigers toe, aan de andere kant betalen eersteklasklanten een forse toeslag. En er zijn vast ook mensen die stoppen met treinreizen als de eerste klas geheel vervalt.” Adviseur Scheltes is tegen het geheel opheffen van de dure coupé. “De meerwaarde van de eerste klas ligt vooral op lange afstanden. Bij Sprinters is die meerwaarde beperkt.” 

De NS laat weten de eerste klas niet snel te zullen opgeven. De ticketprijs is aantrekkelijk voor de spoorvervoerder. Een ticket is 70% duurder dan een gewoon treinkaartje. “We weten uit eerder onderzoek dat we met de eerste klas een groep reizigers bedienen die anders de trein links laat liggen”, zegt de woordvoerder. 

En er is nog een tendens gaande. Volgens de NS zijn er werkgevers die het reizen per eerste klas gebruiken als een lokkertje voor hun werknemers: “Zij beloven hun medewerkers dat als zij met de fiets naar het station komen, zij met de trein in de eerste klas mogen reizen naar het werk.” 

Scheltes zegt daarover. “De eerste klas biedt nu een garantie op een zitplaats. Dat maakt het voor veel mensen die willen werken in de trein aantrekkelijk. Wij zien dat steeds meer werkgevers een eersteklasabonnement aanbieden als extra wervingsmiddel. De reistijd is dan ook werktijd.” 

• Het kwaliteitsverschil tussen eerste en tweede klas is inmiddels te verwaarlozen. Buitenlandse reizigers moeten in de IC Brussel vaak op het verschil tussen rood (eerste klas) en blauw (tweede klas) worden gewezen. Redactiefoto.