Door het thuiswerken post-Covid is het aantal zakelijke reizigers in de trein flink gedaald. In Noord-Nederland schrapte Arriva jaren geleden al de eerste klas en ook de Thalys (nu Eurostar) tussen Amsterdam en Parijs heeft sinds 2021 al minder eerste klasstoelen. De NS is daarom ook bezig het beleid ten aanzien van de eerste klas te overdenken, ontdekte de FD, al lijken de rode zitjes in de Intercitytreinen te blijven. Immers, de NS verdient goed aan de 70% duurdere kaartjes.  

Woensdagochtend, iets over tienen. De stoptrein richting Utrecht stroomt vol op station Driebergen-Zeist. Mensen moeten staan in de tweede klas. In het eersteklas-compartiment zitten twee passagiers. De overige rode stoelen zijn onbezet en lonken naar de staande reizigers. Een puber van rond de zestien glipt naar de eerste klas, de rest is te fatsoenlijk om dat voorbeeld te volgen. 

In een gemiddelde trein — Intercity en Sprinter — is 15% tot 22% van de stoelen gereserveerd voor de eerste klas. Maar na de coronapandemie ligt het aantal forensen en zakenreizigers – typische eerste klasreizigers – flink lager dan daarvoor. Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) constateerde deze maand dat vooral gebruikers van het ov meer thuis zijn blijven werken. Vorig jaar reden ov-forensen 55% minder zakelijke kilometers met de trein dan in 2019. De daling is structureel, aldus het KiM. Ambtenaren bij Binnenlandse Zaken, zo ontdekte het FD, reisden in 2022 de helft minder in eerste klas dan in 2019; bij Defensie was de daling 41%.   

Navraag bij de NS leert dat de bezetting van de duurste stoelen inderdaad ver achterblijft bij de goedkopere. Uit recente cijfers blijkt dat er diverse trajecten zijn waar de eerste klas in stoptreinen minder dan 50% bezet is. Sinds 2020 reduceert de NS het aantal dure stoelen in stoptreinen, en die daling zal doorzetten. “Als we nu een nieuwe Sprinter zouden bestellen, zullen daar minder eersteklasstoelen in zitten’, aldus een NS-woordvoerder. En als er Sprinters in onderhoud gaan, verdwijnen er nog meer stoelen uit de eerste klas. Voor de nieuwe dubbeldekkers geldt dat die iets minder eersteklasstoelen krijgen. Meer eerste klas-reizigers aantrekken door de eerste klasprijzen relatief minder te laten stijgen dan die van de tweede klas sorteerde geen effect.  

Wat vindt reizigersvereniging Rover van de vele lege plaatsen in de dure treincoupés? Rover is tegen het opheffen van de eerste klas of het verminderen van de capaciteit. Directeur Freek Bos: “Er moet geïnvesteerd worden in extra treinen, een betere dienstregeling en betaalbaar openbaar vervoer.” Bos denkt dat zakelijke reizigers, maar ook recreatieve reizigers met een eersteklasabonnement voor de weekenden, minder met de trein zouden reizen bij het verdwijnen van de eerste klas. “Dat kost dus reizigers en daarmee ook inkomsten voor de NS.” 

• Eerste klas in de trein moet bij NS ruimte inleveren, maar verdwijnt nog niet. De vrij royaal bemeten eerste klas in de stiltezone van de nieuwe ICNG. Foto NS.