Vervoersbedrijf Arriva verhaalt schade van overlastgevers in al haar bussen en treinen voortaan direct op de daders. Een speciale sticker blijkt een schot in de roos. Al is de Vechtdallijn tussen Zwolle en Emmen wel een verhaal apart. De schadevergoeding is een vast bedrag van 313 euro per incident. Stickers in bussen en treinen maken duidelijk wat overlastgevers boven het hoofd hangt. Alleen die waarschuwing blijkt al een wereld van verschil te maken. “We doen dit voor onze medewerkers en voor onze reizigers, om de veiligheid in het openbaar vervoer te verbeteren’’, benadrukt Arriva-woordvoerder Nikkie Smit in De Stentor. 

De schadevergoeding wordt opgelegd voor het ‘veroorzaken van oponthoud en overlast’. Arriva is daarbij niet over één nacht ijs gegaan. Het systeem is in 2023 gedurende drie maanden beproefd in treinen in Friesland en Groningen en in bussen in Brabant. De aanpak gaat in deze regio – Overijssel en Gelderland – dus onder meer gelden op de Vechtdallijn, de treinverbinding tussen Zwolle en Emmen via het Vechtdal en de trajecten Zutphen-Winterswijk en Hardenberg-Enschede. “En met succes’’, zegt woordvoerder Nikkie Smit. “Er gaat duidelijk een preventieve werking uit van deze aanpak.’’ Dat is volgens Smit vooralsnog moeilijk met cijfers te onderbouwen. Wat je voorkomt, is immers niet zichtbaar. “Het gevoel van veiligheid onder medewerkers steeg met 8 procent.’’ 

Het succes is volgens Smit te danken aan het feit dat de consequentie van ongewenst gedrag meteen duidelijk is. Op diverse vlakken zien we in Nederland een afname van de tolerantie voor gezag. Als je nooit actie ervaart op jouw gedrag ben je niet zo snel geneigd dat gedrag te veranderen. Nu is er geen discussie mogelijk. Vooraf is duidelijk wat de consequenties zijn. Dan blijkt een bedrag van 313 euro toch af te schrikken.’’ 

Arie Jan van Os, de oprichter van Soda – het bedrijf waarmee Arriva in zee gaat voor de aanpak van herrieschoppers in bussen en treinen – wijst op de eerste proef met dit systeem op de tramlijn Utrecht-IJsselstein. “Het werkt wonderlijk goed. Het aantal incidenten daalde met 80 procent. Wat enorm helpt, is dat een medewerker kan wijzen op de sticker.” Hij noemt het voorbeeld van een chauffeur die twee jongens in de bus krijgt die niet inchecken. Nadat hij een grote mond heeft gehad als hij daar iets van zegt, wijst hij op de sticker met de waarschuwing. Even later checken de knapen alsnog in. Soda staat voor Service Organisatie voor Directe Aansprakelijkheid. Soda ondersteunt meer bedrijven bij het voorkomen van geweld, agressie en hufterig gedrag én ook bij het verhalen van directe en indirecte schade op daders. 

Een ander voorbeeld is iemand die de huisregels negeert. “Stel iemand wordt aangesproken omdat hij alcohol nuttigt of zijn voeten op de bank heeft. Dat kan ontaarden in een conflict, vernielingen en zelfs geweld. Wijzen op de sticker en de gevolgen voor het gedrag zijn dan een uitkomst, blijkt in praktijk.” Belangrijk vindt Van Os ook het signaal dat Arriva hiermee afgeeft aan het personeel. “Wij krijgen terug dat ze zich gesteund en gehoord voelen.” 

Volgens Arriva is de nieuwe aanpak een aanvulling op bestaande handhavingsmiddelen, zoals de tijdrovende en daarmee kostbare inzet van boa’s en politie, en geen vervanging voor strafrechtelijke sancties. Het bedrijf geeft toe dat de methode niet voor alles en zeker niet op alle lijnen de oplossing is. 

Nikkie Smit wijst op lijnen met een specifiek probleem, zoals de Vechtdallijn tussen Zwolle en Emmen. “Dat is een verhaal apart. Daar speelt veel meer doordat er veel overlast is van asielzoekers die naar het aanmeldcentrum in Ter Apel reizen. Gelukkig werpt onze inzet met meer personeel en uitgebreidere geweldsbevoegdheden vruchten af. Hopelijk zal de schadevergoeding ook een bijdrage leveren.’’ Vooralsnog zijn de waarschuwingsstickers alleen in het Nederlands gemaakt. Volgens Arie Jan van Os is de boodschap voor iedereen duidelijk genoeg. 

• Arriva verhaalt schade in bussen en treinen voortaan direct op daders (en dat blijkt een schot in de roos). Illustratie Arriva.