Het openbaar vervoer in de drie grote steden moet het straks met 110 miljoen euro minder doen. Al heeft dit gegeven in de wereld van het stadsvervoer tot opschudding geleid, deskundige John Boon van adviesbureau Arcadis verwacht in dagblad Trouw geen kaalslag. 

Boosheid, bezorgdheid en zelfs een beetje paniek voerden de boventoon toen vorige week bekend werd dat het nieuwe kabinet kort op het stadsvervoer. Van de begroting van 1,1 miljard euro gaat 10 procent af en dat betekent dat Amsterdam, Rotterdam en Den Haag het na volgend jaar met 110 miljoen minder moeten doen. 

Jan van Zanen, voorzitter van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH), vindt bezuinigen op openbaar vervoer niet te rijmen met de verwachte groei van de drie grote steden: “Er moeten in de metropoolregio’s komende jaren 400.000 woningen worden gebouwd. Woningen die goed bereikbaar moeten zijn. Daarbij is goed OV essentieel.” Maar bij die woningbouw zetten Amsterdam, Rotterdam en Den Haag alle drie in op verdichting, oftewel meer bewoners per vierkante kilometer. Dat roept de vraag op: is openbaar vervoer in die compactere steden niet rendabeler? Immers: meer mensen betekent vollere trams en bussen. Of werkt dat niet zo? 

Tot nu toe is heeft Nederland dat nog niet uitgeprobeerd, zegt John Boon, hoofd landschapsarchitectuur en stedenbouw bij ontwerp- en adviesbureau Arcadis. “Bij de aanleg van de bekende Vinex-wijken in de jaren negentig was de infrastructuur voornamelijk op de auto gericht. De discussie auto versus OV was er toen ook al, maar pas de laatste jaren is het beleid van de overheid om steden compacter te maken en openbaar vervoer een grotere rol te geven.” 

De nadruk op de verdichting van steden heeft volgens Boon twee kanten. “Om tempo te maken met de woningbouw is het ouderwets vullen van weilanden de kortste route. Bij compacter en binnenstedelijk bouwen loop je tegen meer regelgeving aan, maar kun je makkelijker voorzieningen creëren.” Of dat automatisch meer reizigers oplevert is de vraag. “Als alles in de buurt is, vergroot dat de kans dat mensen de bus of tram niet eens nodig hebben. Dan kunnen ze fietsen of lopen.” 

Dat laatste lijkt bijna een pleidooi voor de beknibbelplannen van het nieuwe kabinet. Maar zo ziet de landschapsarchitect het toch niet. De rol van het openbaar vervoer in de grote steden is volgens Boon aanzienlijk: ongeveer een derde van de vervoersbewegingen gaat per bus, tram en metro. “Bezuinigen op het openbaar vervoer zijn meestal geen goed idee. Al hangt er veel af van hoe die bezuinigingen worden doorgevoerd.” 

Dat pakt soms zelfs gunstig uit, als steden op zoek gaan naar creatieve oplossingen. “Als je bussen sneller kunt laten rijden, bijvoorbeeld door aanleg van busbanen, wordt de exploitatie goedkoper. Buschauffeurs kunnen dan meer kilometers per dag afleggen. Tegelijkertijd wordt het serviceniveau hoger.” Al vraagt de aanleg van zo’n busbaan wel een om investering. De kosten gaan voor de baat uit. 

Ervaring leert dat reizigers vaak gevoeliger zijn voor de kwaliteit dan de kwantiteit van het ov, stelt Boon. Minder bussen betekent in eerste instantie minder reizigers. Maar als die bussen beter aansluiten bij de behoefte van reizigers – denk aan schoon, veilig, comfortabel, snelheid en de juiste bestemmingen – dan verwacht Boon dat de afname van het aantal reizigers wel mee zal vallen. 

“Het is niet per se zo dat 10 procent bezuinigen overeenkomt met 10 procent minder reizigers. Als het serviceniveau omhoog gaat of op zijn minst overeind blijft, verlies je geen klanten.” En een verdwijnlijn pakt niet altijd dramatisch uit, constateert Boon: “Als je er in een grote stad een buslijn uitgooit blijken mensen lang niet altijd de auto te pakken, maar vaak juist de fiets.” 

Rest nog de hamvraag: leidt een dichterbevolkte stad tot rendabelere bus- en tramlijnen. Boon: “Meer potentiële reizigers is zeker beter. Al is rendabiliteit niet alleen afhankelijk van aantallen, maar zeker ook van de geboden kwaliteit. Probeer die kwaliteit dus zoveel mogelijk overeind te houden als er bezuinigd moet worden.”  

• Bezuinigingen op OV dwingen steden te zoeken naar creatieve oplossingen; Behoud van OV-kwaliteit belangrijk. Redactiefoto.