OV

Wat zou jij jezelf en andere treinreizigers cadeau willen doen? Rover daagt de treinreiziger uit antwoord te geven op deze vraag. De leukste inzendingen winnen zelf een mooi cadeau zoals een rondreis door Zwitserland. Maar het belangrijkste: het winnende idee wordt daadwerkelijk door NS uitgevoerd. 

In 2022 kregen treinreizigers te maken met minder treinen bij NS wegens personeelsgebrek. Het gevolg waren langere reistijden en vollere treinen. Rover vroeg om compensatie en deze komt er nu ook: NS heeft 1,5 miljoen euro ter beschikking om de reiziger iets cadeau te doen. 

Een week lang gratis koffie op alle stations? Of een verbetering aan de NS-app waar reizigers nog lang plezier van kunnen hebben? Rover organiseert een wedstrijd waarbij reizigers hun creatieve ideeën kunnen inzenden. De enige voorwaarden: het idee moet betrekking hebben op NS en uit te voeren zijn voor anderhalf miljoen euro. Verbeteringen aan stations zijn uitgesloten van de wedstrijd. 

De inzendingen worden door een deskundige jury beoordeeld en het winnende idee wordt door NS uitgevoerd. Daarnaast wint de winnaar een zesdaagse treinreis door Zwitserland voor 2 personen in een Zwitserse panoramatrein ter waarde van € 2350. De tweede en derde prijs bestaan uit Interrail-passen waarmee een aantal dagen binnen Europa kan worden gereisd per trein. De prijzen worden aangeboden door www.treinrondreis.nl. 

Doe je ook mee? Klik hier voor meer informatie en direct meedoen. 

• Rover-wedstrijd: bedenk jij het Reizigerscadeau van NS? Redactiefoto.

Ruim voor ‘D-Day’ bij De Lijn – zaterdag 6 januari jl. – met de omschakeling naar de tweede vraagafhankelijke fase van de basisbereikbaarheid – speculeerden media in Vlaanderen, elders in België en ook in Nederland over de uitkomst van deze reuze-ommezwaai. Duizenden bushaltes verdwenen zaterdag in Vlaanderen. Flexverbindingen en versterkte hoofdlijnen deden hun intrede. Experts en reizigers maakten en maken zich zorgen over een dreigend isolement van mensen in landelijke gebieden die nu hun halte kwijt zijn. We presenteren een beknopt overzicht van de reacties in de media van de afgelopen dagen. Het waren er enorm veel en zowel De Lijn als de Vlaamse overheid werden daarin niet gespaard. Toch waren er ook enkele positieve stukken.  

“Denk je aan het Vlaamse landschap, dan denk je aan de fameuze lintbebouwing. Met de historisch gevormde, langgerekte rijen huizen waaierden instellingen als scholen en ziekenhuizen ook uit.” Dat heeft de nodige gevolgen, merkte het Nederlandse dagblad Trouw op. “Bussen deden soms erg lang over ritten die kriskras door landelijke gebieden slingerden, waar doorgaans weinig mensen opstapten”, vertelt Dirk Lauwers, hoogleraar aan de Universiteit Gent. 

Decennialang had elke Vlaming een bushalte op maximaal 750 meter van zijn huis. Maar die visie wordt nu losgelaten; zaterdag verdwenen in heel Vlaanderen ongeveer één op de zes bushaltes, in totaal 3.247. De operatie is onderdeel van een grote hervorming van het openbaar vervoernetwerk door de Vlaamse overheidsdienst De Lijn. Vijf jaar geleden al werd besloten dat het anders moest. De basis wordt: bussen die vaker rijden, voller zijn en rechte routes volgen. Waar er meer vraag was, zouden meer bussen moeten komen door andere haltes weg te nemen. Gaten zullen worden opgevangen door een flexnet. Dat moet volgens minister van mobiliteit Lydia Peeters ‘een basisbereikbaarheid’ gaan creëren voor alle Vlamingen. 

De hoeksteen van de plannen zouden de zogenoemde ‘Hoppinpunten’ – knooppunten waar men een deelfiets-, -auto of -step kan pakken of op de flexbus kan stappen – moeten zijn. Daar kan tot dertig minuten van tevoren worden gereserveerd. Er moeten er 2100 zijn tegen 2030. Nu zijn er pas 161 van die punten gereed bevestigt het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) desgevraagd. Op een totaal van driehonderd gemeenten in Vlaanderen betekent dat nog niet één punt per gemeente. Ook werkte de app bij de start niet naar behoren. 

De Lijn kampt al langer met problemen door achterblijvende investeringen, zegt mobiliteitsexpert Lauwers. “De budgetten werden jarenlang niet verhoogd. Door stijgende energiekosten en de loonindexatie moest De Lijn feitelijk meer doen met minder.” Dat merkte de reiziger. “Vorig jaar stonden gemiddeld vierhonderd bussen per dag in panne, of ze reden niet weg door stakingen of een tekort aan chauffeurs.” 

Trouw herinnert nog even aan de ‘verrottingsstrategie’ van de Vlaamse overheid: volgens CEO Ann Schoubs van De Lijn was er sprake van zo’n strategie met als doel privatisering van het vervoersbedrijf, zei ze in een geruchtmakend interview. Schoubs wees op het gebrek aan geld en noemde de verouderde bussen ‘een kadaver’. Daarop beet minister Peeters van zich af. “Een bedrijf dat problemen heeft, gaat niet huilen in de krant.” Ze vond dat topvrouw moest ‘stoppen met zagen en klagen’. 

Het nieuwe plan wordt per vervoersregio uitgerold. Vlaanderen heeft vijftien vervoersregio’s waarin de gemeentebesturen zijn ondergebracht. Hoewel de burgemeesters hebben ingestemd, krabbelen sommigen terug nu de daadwerkelijke dienstregeling duidelijk is. Zoals in Hoeilaart, waar bepaalde wijken nu ‘geïsoleerd’ dreigen te raken, klaagde de burgemeester bij VRT. 

“De regeling is ingrijpend”, zegt professor Lauwers. “Het busnetwerk is een systeem voor mensen die niet anders kunnen. Veruit de meeste reizigers – 93 procent volgens onderzoek – gebruiken de bus omdat ze geen alternatief hebben. Ik denk dat men zich vooral bij gemeentebesturen niet goed heeft gerealiseerd wat hen te wachten stond. Een hervorming is nodig, maar het wordt doorgedrukt terwijl het terrein er niet klaar voor is.” 

Op een meldpunt van reizigersorganisatie TreinTramBus kwamen ruim tweehonderd klachten binnen, nog voor de regeling inging. Voorzitter Peter Meukens: “Ouders zeggen dat hun kind niet meer de bus naar school kan nemen. Mensen met een beperking kunnen niet meer op hun werk komen. Dit leidt tot vervoersarmoede.” Ook heeft hij zijn twijfels over of iedereen zijn weg kan vinden in het nieuwe systeem. “De zwaksten van onze maatschappij staan ook hier het zwakst, omdat ze bijvoorbeeld niet met een computer uit de voeten kunnen om de nodige informatie te kunnen opzoeken” 

Bij De Lijn zijn ze zich bewust van de zorgen. “Het zal niet voor iedereen even makkelijk zijn”, reageert woordvoerder Astrid Hulhoven. “De afweging tussen efficiëntie en inclusie is een politieke keuze. Waar mensen hun halte kwijt zijn, is er wel een halte op wandelafstand.” Ze benadrukt dat er mogelijk nog kan worden bijgestuurd. “Een verandering is altijd wennen, maar 95 procent van de Vlamingen heeft nog steeds een halte op 750 meter van zijn huis.” 

Maar dat houdt in dat er nog altijd zo’n 340.000 Vlamingen zijn die een stuk verder moeten lopen voor hun bus. Meukens is kritisch over de mogelijke gevolgen.“Dat betekent dat kinderen een drukke weg moeten oversteken en voor ouderen die slecht ter been zijn, is het onmogelijk”, vertelt hij. Er is te veel van theorie uitgegaan, vindt hij. “Hier wat bussen af, daar wat bussen bij. Zo werkt een netwerk niet.” 

• Trouw en andere media: ‘Vlaanderen maakt zich zorgen: komt de bus nog wel?’; ‘Zo werkt een netwerk niet’. Redactiefoto.

Vandaag start de tweede fase van de ‘Basisbereikbaarheid’, waarmee De Lijn haar netwerk fors opschudt. De kritiek is niet van de lucht, zeker nu het vervoersbedrijf  aan de ene kant zware (inter)stedelijke lijnen versterkt, en anderzijds maar liefst bijna 3.800 haltes (ook in stedelijke gebieden) opheft en de bewoners van landelijke gebieden verwijst naar vraagafhankelijk vervoer. De Standaard kopte vandaag met: “Wordt de big bang bij De Lijn een big fail of een sprong voorwaarts?”. Volgens de krant lopen de verhalen van mensen die slechter af zijn, daar al vlot binnen. “Men wil meer efficiëntie, maar het sociale toegangsticket tot de samenleving verdwijnt.” De krant noteerde ook dat bij de lancering van het nieuwe vervoersplan vandaag de website haperde en de routeplanner niet werkte. Toch wel essentiële tools voor reizigers.  

De Morgen vroeg zich dan weer af hoe de lokale politiek in regio’s die in de klappen delen naar de hervormingen bij De Lijn kijkt. De krant vroeg het aan de burgemeesters van drie plaatsen zonder treinstation waar flink gesnoeid is in het aantal bushaltes. “Doodjammer dat de bus nu de afgelegen straatjes niet meer passeert.” Maar het lijkt dat berusting overweegt en men wli het nieuwe systeem een kans geven. 

Is een bushalte waar amper volk opstapt het waard om voor te vechten? Dat hangt er maar van af aan welke Vlaamse burgemeester je het vraagt. Sommigen zien met het nieuwe vervoersplan, dat op 6 januari ingaat, wel erg veel bushaltes verdwijnen in hun gemeente. Toch gaat het niet alleen om die haltes, maken ze zich sterk: in de nieuwe regeling raakt de reiziger veel verder.  

Neem Koekelare, in West-Vlaanderen. De gemeente krijgt dit jaar betere busverbindingen naar Torhout, Diksmuide en Oostende. De haltes die verdwijnen zijn allemaal belbushaltes, zegt burgemeester Patrick Lansens (Vooruit). “Van de 37 zijn er 15 een volledig jaar niet gebruikt; 9 zijn minder dan 20 keer in een jaar gebruikt. Kan dat allemaal met belastinggeld? Blijkbaar niet. Mensen mogen niet meer verwachten dat ze een halte aan hun deur krijgen.” 

Volgens Lansens is het niet nieuw dat landelijk wonen hand in hand gaat met gebrekkig openbaar vervoer. “Ik ben dertig jaar burgemeester. Ik heb nooit anders geweten dan dat ik met het openbaar vervoer vanuit het landelijke deel van Koekelare nergens geraak. Dat is een ramp.” Hij ziet het nu niet zo somber in. “Het grootste percentage van onze inwoners gaat erop vooruit. We geven het nieuwe systeem een kans.” Hij vertrouwt erop dat het flexvervoer uitkomst zal bieden, en dat er een oplossing komt voor hoogbejaarden en mindervaliden. “Als er kinderziektes zijn of klachten van bewoners, zullen we met De Lijn om tafel gaan.” 

• De onrust over De Lijn neemt toe – ‘Lokale politici zaten erbij en keken ernaar’. Redactiefoto. 

In Laakdal, in de provincie Antwerpen, is de stemming minder optimistisch. Ook deze gemeente krijgt er een nieuwe lijn bij, waarmee je vlotter en vaker naar het treinstation in Herentals reist en ook in het weekend bij ziekenhuizen in de buurt geraakt. Of burgemeester Tine Gielis (cd&v) denkt dat het vervoer zo efficiënter wordt? Ze durft het woord nog niet in de mond te nemen. “Eerst zien, dan geloven.” 

De bushaltes die verdwijnen, werden sowieso erg weinig gebruikt, zegt schepen Frank Sels van Mobiliteit (ProLaakdal). Toch zal hij ze missen. “De basismobiliteit die Steve Stevaert ooit heeft ingevoerd: schitterend om dat aanbod te hebben, los van hoeveel mensen het daadwerkelijk gebruiken. Ik vind het doodjammer dat de bus nu de afgelegen straatjes niet meer passeert.” 

De afgelopen dagen was er voornamelijk onrust bij scholieren en studenten omdat op de app van De Lijn de nieuwe dienstregeling nog niet zichtbaar was. Maar volgens de burgemeester en schepen zijn de grootste slachtoffers van de hervormingen de oudere mensen en mindervaliden. Zo is er in deelgemeente Vorst een halte geschrapt bij een dagcentrum voor mensen met een beperking, ondanks aandringen van de gemeente om die te behouden. 

Zijn dorpen dan schaakmat gezet tijdens de vervoershervormingen? Volgens schepen Sels wel. “Burgemeesters in de omgeving zeggen dat er niet naar hen geluisterd is. ‘We zaten erbij en keken ernaar. De visie was beslist, het besluit genomen’, was de tendens.”  

Wortegem-Petegem ligt in een van de zes belbusgebieden in de Vlaamse Ardennen waar begin 2023 een pilot met flexvervoer gestart werd. De reacties daarop zijn nog niet heel positief, zegt burgemeester Luc Vander Meeren (Open Vld). Er kwamen klachten binnen van mensen die niet konden reserveren, of pas laat een bevestiging kregen. Ook een tijdslot van een halfuur waarin de bus komt voorrijden, is niet ideaal bij het maken van een strakke planning. 

Hij kijkt met gemengde gevoelens naar de vervoershervormingen. Vander Meeren was zelf niet aanwezig bij de vergaderingen hierover, die vanuit vervoersregio Vlaamse Ardennen gevoerd zijn met De Lijn. “Het stelt ons in onze kleine gemeente voor wat problemen”, reageert hij. Toch ziet hij ook goede kanten. Er komen bijvoorbeeld busverbindingen in het weekend naar buurtgemeenten, verbindingen die er voorheen niet waren. De geschrapte haltes zijn minder goed nieuws, maar de burgemeester is begripvol. “We zijn een kleine plattelandsgemeente met amper 6.500 inwoners. Bij bepaalde haltes stappen nog geen dertig mensen op. In de ogen van De Lijn is dat niet veel.” 

Vervelender is dat het opstap-uur verlaat is bij sommige haltes, zegt hij. “Veel mensen nemen de bus om zo op de trein te stappen naar Brussel. Zij moeten nu ofwel een latere verbinding zoeken, of met eigen vervoer richting het station. Dat kan niet de bedoeling zijn.” Dus wordt het, dixit Vander Meeren, afwachten wat de nieuwe plannen in de praktijk betekenen: “Mensen rekenen erop dat er een oplossing komt als ze klachten hebben.” 

• De onrust over De Lijn neemt toe – ‘Lokale politici zaten erbij en keken ernaar’. Redactiefoto. 

Mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open Vld) wuift de kritiek op het vervoersplan van De Lijn weg. Ze zegt dat ze De Lijn wel extra geld wil geven, maar dat ze het gewoon niet krijgt. 

Het nieuwe vervoersplan van De Lijn, dat vandaag ingaat, blijft kritiek krijgen. Mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open Vld) wuift die echter in Het Laatste Nieuws weg. Alleen als je ver van een dorpskern woont, moet je verder wandelen. Dat is altijd zo geweest. De mailbox van de krant puilt uit door alle bezorgde Vlamingen die niet op tijd op hun werk zullen raken of hun halte zien verdwijnen. Zag u dit niet aankomen? 

“Dit zit er al sinds 2014 aan te komen, de voorzet komt van mijn voorganger Ben Weyts (N-VA). Ik ging er verder mee aan de slag. De nieuwe halteplanning werd goedgekeurd door alle gemeenteraden. Goed openbaar vervoer valt of staat niet met het aantal haltes, wél met een vlotte verbinding. De Lijn verzekert me dat 95 procent van de Vlamingen nog altijd een halte op 750 meter van zijn of haar deur zal hebben. Enkel als je ver van een dorpskern woont, moet je verder wandelen. Dat is altijd al zo geweest.” 

Wie slecht te been is, valt uit de boot. Wie geld genoeg heeft voor een elektrische auto, krijgt wel een premie. Hoe rijmt u dat? 

“Er blijft ruimte voor bijsturing. Zijn er ergens echt grote gaten, dan kan De Lijn dat bekijken. En hoe je het ook draait of keert, de CO2-uitstoot moet naar omlaag. En voor veel burgers is een elektrische wagen te duur, daarom komen we tijdelijk tussen. We trekken hier 20 miljoen euro voor uit. Dat bedrag verbleekt tegen de 1,2 miljard euro die jaarlijks naar De Lijn gaat. Bovendien verdubbelden we de investeringen in De Lijn van jaarlijks 140 miljoen euro naar nu 270 miljoen euro.” 

Maar volgens De Lijn is dat niet voldoende. Ze willen minstens 300 miljoen euro extra om te vergroenen. Is dat realistisch? 

“Het zal u verbazen, maar ik sta achter die eis. Ze hebben gelijk. Het vervoer van leerlingen in het bijzonder onderwijs barst uit zijn voegen. We mogen kwetsbare kinderen niet in de kou laten staan. De Lijn wil 100 miljoen euro extra voor werkingskosten. Nog eens 100 miljoen euro voor achterstallig onderhoud en 100 miljoen euro voor elektrische bussen. Maar helaas: telkens wanneer ik om meer middelen vraag, klinkt het dat De Lijn eerst efficiënter moet. Bart De Wever zegt dat hij jaloers is op de Brusselse MIVB, tja. Zij hebben wel een écht investeringsfonds. Maar als ik om meer geld vraag, is het een njet.” 

U bent toch minister? Als u niet meer geld kan vrijmaken, wie dan wel? 

“Daarom zeg ik ook: ik heb niet bespaard op De Lijn, vorige legislaturen gebeurde dat wel. Ik probeer het te doen met de middelen die we hebben, door een beetje extra geld los te weken of door te schuiven. Maar met méér geld kan je natuurlijk ook meer doen.” 

De Lijn zal 92 elektrische bussen aankopen van BYD. Waarom kiezen voor een Chinese firma, en niet Van Hool uit Lier of VDL uit Roeselare? 

“Dat moet u vragen aan de raad van bestuur van De Lijn. De Lijn is autonoom. Zij voeren de aanbestedingsprocedures uit, niet ik als voogdijminister. Er deden ontzettend veel busbouwers mee en BYD kwam er als goedkoopste uit, ze voldoen aan alle eisen. De bussen worden in Hongarije en niet in China gemaakt, dat boezemt me vertrouwen in.” 

Deze week is 65 procent van de werknemers bij Van Hool economisch werkloos. Als die jobs verdwijnen, kost dat dan niet meer dan we besparen met Chinese bussen? 

“Ja, dat klopt. Uiteraard verdedig ik ook Vlaamse bedrijven. Zo lopen er ook raamcontracten met Van Hool en VDL. De Lijn koopt ook effectief hun bussen. In het kader van dat contract heb ik De Lijn gevraagd ook in de toekomst verder in te zetten op lokale spelers. Ik kan echter niet voorkomen dat andere contracten naar buitenlandse spelers gaan.” 

• Lydia Peeters: “Ik kan niet voorkomen dat contracten naar buitenlandse spelers gaan.” Redactiefoto.