Extra

Tussen begin januari en eind juni werden op het Belgische spoornet 21.856 treinen geschrapt, het hoogste cijfer in vijf jaar. Dik 8.200 daarvan vielen volledig weg, 13.600 andere voor een deel van de geplande treinreis. Dat blijkt uit een data-­analyse van De Tijd en L’Echo op basis van cijfers van infrabeheerder Infrabel. De afgeschafte treinen zijn het gevolg van structurele personeelstekorten.

Nu al zijn meer treinen gesneuveld dan in heel 2017 en ook het jaartotaal van 2020 wordt nog deze zomer gehaald. Komt er in de tweede helft van dit jaar geen beterschap, dreigt het record van 2016, gekenmerkt door een grote vakbondsactie in mei en juni, verpulverd te worden

Het almaar oplopende aantal afgeschafte treinen wordt dit jaar opvallend vaak toegeschreven aan de NMBS. Vooral een structureel gebrek aan personeel leidt tot het veelvuldig schrappen. De spoorwegmaatschappij worstelt met een gigantische berg aan op­gebouwde vrije dagen, het ziekteverzuim ligt hoog, en vervangers vinden voor wie plots uitvalt, wordt met de dag moeilijker. Nog dit jaar gaat de NMBS op zoek naar 1.300 nieuwe medewerkers, van wie al 140 nieuw opgeleide treinbegeleiders aan de slag zijn.

De treinen die wel rijden, zijn een stuk minder stipt dan de voorbije jaren. In de eerste helft van 2022 is het officiële stiptheidscijfer opnieuw gezakt. 90,5 procent van de binnenlandse treinen kwam met een vertraging van minder dan 6 minuten aan op de eindbestemming. Dat is het laagste cijfer sinds 2019 en ver onder de puike stiptheid tijdens de coronajaren.

De NMBS erkent dat het aantal (gedeeltelijk) afgeschafte treinen in de eerste zes maanden effectief is gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, maar wijst erop dat uit een analyse blijkt dat bijna de helft (45 procent) daarvan is veroorzaakt door ‘derden’. Het gaat dan om een toenemend aantal spoorlopers en aanrijdingen, maar ook bijvoorbeeld om de gevolgen van de storm Eunice in februari. Volgens de spoorwegmaatschappij was de afwezigheid van NMBS-personeel goed voor 14,7 procent van het aantal (gedeeltelijk) geschrapte treinen de afgelopen zes maanden. Dat heeft alles te maken met Covid, quarantaine maar ook gevallen van agressie, klinkt het. Ook wat de stiptheid betreft, zijn persoonsongevallen en spoorlopers vaak de oorzaak. De categorie ‘derden’ was daarmee goed voor 42,3 procent van de oorzaken van de vertragingen, aldus de NMBS.

• Personeelstekort bij NMBS: bijna 22.000 treinen geschrapt in de eerste helft van het jaar. Foto NMBS.

De Duitse spoorbonden EVG en GDL verzetten zich tegen voortzetting van het speciale ‘Neun Euro Ticket’ op de huidige manier. De beide vakbonden vinden dat het goedkope ov-maandticket en de ermee verbonden extra drukte voor een te grote werkdruk voor het spoorpersoneel zorgt. De grenzen zijn bereikt aldus beide bonden. Wat de discussie over de prijs van een mogelijke opvolger van het ticket betreft, zijn de beide bonden het oneens. Was het aanvankelijk de bedoeling vooral forenzen te helpen in hun woon-werkverkeer, nu is een enorme nieuwe groep reizigers aangetrokken door het speciale aanbod, stellen de bonden.

Het speciale ticket, waarmee nog in juli en augustus voor 9 euro per maand in het lokale en regionale ov kan worden gereisd, is onderwerp van een intense discussie over de voortzetting van het speciale model. In de running zijn een maandticket voor 69 euro of een ticket van 365 euro voor het hele jaar. De federale regering legt de verantwoording voor de ontwikkeling van een nieuw model bij de deelstaten, die prompt om meer financiële steun van de federale regering vragen.

Tegen de prijsstelling kijken de afzonderlijke spoorbonden anders aan. Volgens EVG-chef Burkert in de Tagesspiegel moet het ov op de lange termijn gratis worden. “Maar voordien moeten het aanbod en de capaciteit overal in Duitsland worden uitgebouwd.” Zijn collega Weselsky van de machinistenvakbond GDL vind dat in de discussie “het ov wordt weggegeven. We doen alsof het lokale ov niets kost.” Voor de GDL moet er in heel Duitsland een ticket voor het lokale ov komen tegen een redelijke prijs.

• Duitse spoorbonden zijn tegen voortzetting van het 9-Euro-Ticket “op de huidige manier”. Foto DB.

De twee Thalystreinen die naar de werkplaats gehaald zijn, zorgen er ‘mede’ voor dat er de komende tijd minder treinen rijden, zegt Thalys. “We hebben 28 treinen. Er zijn er altijd wel een paar niet beschikbaar door onderhoud, nu komen er nog eens twee bij.”

Diverse reizigers uit Nederland, België en Frankrijk klagen op sociale media over de uitgevallen treinen. Ook is er onvrede over de slechte telefonische bereikbaarheid van Thalys. Volgens de woordvoerder van de maatschappij krijgt iedereen die te maken krijgt met een geannuleerde treinrit bericht. “Zij kunnen hun reis verzetten of cancellen. In dat geval krijgen ze een vergoeding.”

Rover-voorzitter Kluit hoopt dat Thalys goed kijkt naar de problemen waar Schiphol deze zomer mee kampt. “Zorg dat je het aantal reizigers beperkt tot aanvaardbare proporties. De treinen naar het zuiden zitten nu al overvol. Als er één trein plotseling uitvalt, moeten al die passagiers in andere treinen stappen.”

Ook Henri Janssen van FNV Spoor maakt zich zorgen over de problemen met de Thalys. “Mijn grootste zorg is dat mensen nu gebruik gaan maken van andere lijnen, zoals de intercity van Amsterdam naar Brussel. Die is al compleet overvraagd, dat is niet fijn voor onze collega’s op de trein. De trein naar Brussel wordt ook vaak gebruikt door binnenlandse reizigers. Het zou erg fijn zijn als de NS die reizigers erop wijst dat ze andere treinen kunnen pakken.” Dat laatste gebeurt overigens al. Op Rotterdam Centraal werden treinreizigers vanavond opgeroepen om met binnenlandse treinen naar het zuiden te reizen, omdat de intercity naar Brussel overvol was.

Volgens FNV’er Janssen laten de problemen met de Thalys zien “hoe kwetsbaar internationaal vervoer per spoor nu nog is, terwijl het volgens mij een heel belangrijke bijdrage moet gaan leveren aan de strijd tegen klimaatverandering. Je kunt dit niet aan de vrije markt overlaten, overheden moeten zelf fors investeren in internationale treinen. Zorg voor goed materieel en goed opgeleid personeel, pas dan kun je een volwaardig en stevig alternatief bieden voor bijvoorbeeld vliegen.”

Saskia Kluit hoopt namens Rover dat staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, Vivianne Heijnen, internationale treinaanbieders aanspreekt op het opstellen van een goed crisisprotocol. “Het kan niet zijn dat je mensen zo behandelt. Zorg voor goede informatievoorziening, regel iets voor oudere passagiers, zorg dat er vervoer naar hotels beschikbaar is als er iets misgaat. Wij zijn als Rover erg voor internationale treinreizen. Maar dan moet je de boel wel op orde hebben.”

• Dienstregeling Thalystreinen tussen Amsterdam en Parijs voorlopig uitgedund. Foto Thalys.

Sinds de problemen op diverse luchthavens en met verschillende luchtvaartmaatschappijen, veelal als gevolg van personeelskrapte, wordt weer vaker gekeken naar de lange-afstandsreis per vliegtuig, waarbij ook het klimaataspect veel vaker meetelt. Maar ook daar zit het niet mee. Iemand die vorige week last-minute met de Eurostar naar Londen wilde vanuit Amsterdam schrok nogal van de prijs van een 800 euro-retour. En zo waren er meer.

Ook de trein naar het zuiden blijkt deze zomer niet het gedroomde alternatief voor Schiphol of de lange files op zwarte zaterdagen. Na twee recente en forse storingen moet de Thalys tussen Amsterdam en Parijs deze zomer snijden in de dienstregeling. Toch kroop Parool-columnist Natasha van Weezel met haar vriend achter de computer om een duurzame reis naar het zuiden te boeken. Naar een warm mediterraan oord misschien? Haar belevenissen schreef ze op in ‘De regering en de EU zouden de prijs van treinkaartjes flink moeten verlagen’.

“Door het gedoe op Schiphol twijfelden we ernstig of we met het vliegtuig wilden,” schreef Van Weezel. ” Door het gedoe op Schiphol twijfelden we ernstig of we met het vliegtuig wilden. We zagen het niet zitten om ruim vier uur in de rij te staan voor de securitycontrole. De verhalen over lastminute-annuleringen en achtergebleven bagage (op dit moment staan er nog 1500 koffers) maakten ons niet veel geruster.Eigenlijk bleek dit de uitgelezen kans om met de trein op vakantie te gaan.”

“Het idee van een treinreis luchtte me op, dan was ik meteen verlost van mijn lichte vliegschaamte – vliegen is (doorgaans) wel makkelijk, goed voor het klimaat is het natuurlijk allerminst. Met de trein zouden we ruim 24 uur onderweg zijn, maar dat hadden we ervoor over. De prijzen leken in eerste instantie goed te doen: vanaf 78 euro naar Italië, kopte de website Trainline. Wellicht klopt die prijs als je nu alvast je kaartje voor 2025 aanschaft. Nadat wíj onze data hadden opgegeven, kwamen we op 600 euro per retour uit. Dit paste niet binnen ons budget.”

Ook Interrailen met een kaartje voor een vast tarief van 250 euro bleek geen optie. “Toen we wilden afrekenen, bleek dat er per trein 20 euro reserveringskosten bijkwamen (we zouden vier keer moeten overstappen). En vaak liep dit bedrag zelfs op tot 100 euro. Grote delen van de reis konden namelijk alleen met dure hogesnelheidstreinen worden afgelegd. Tot zover poging trein. Schoorvoetend keken we alsnog op Cheaptickets.nl. Een retourtje met het vliegtuig bleek 250 euro te kosten en de reistijd bedroeg slechts 2,5 uur (minus het wachten).”

“Ik vind het stuitend dat het vakantiegangers zo lastig wordt gemaakt om duurzaam te reizen. Het is duidelijk dat de klimaatverandering volop gaande is met temperaturen rond de 40 graden Celsius, Europese bosbranden en aanspoelende dolfijnen in Zandvoort. Toch kiezen de meeste mensen voor een vliegticket. En geef ze eens ongelijk als dat ruim twee keer goedkoper is dan de trein. De Nederlandse regering en de Europese Unie zouden de prijs van treinkaartjes flink moeten verlagen. Alleen zó komt er een eerlijk alternatief voor vliegen.”

Van Weezel weet nog steeds niet waar de reis uiteindelijk naartoe gaat: Texel of Limburg. Of toch het vleigtuig – “heel hypocriet”. “Een derde optie wordt ook steeds aantrekkelijker: een wandeling naar bedevaartsoort Santiago de Compostella. Het levert vast veel blaren op, maar met vervoersmiddelen hebben we dan in elk geval niets te maken.”

• Duurzaam reizen? En niet per vliegtuig? Moeten de prijzen van internationale treinkaartjes flink omlaag? Foto Groen Links.