De ritactiviteiten van Uber zijn niet winstgevend. In ieder geval niet voor de chauffeurs. De gevolgen zijn zwartwerk, betaling onder het minimumloon en uitkeringsfraude. Die conclusies leverde een intensief onderzoek door Jana Göbel en Susett Kleine van rbb Research en het Duitse ARD TV-programma Kontraste op (vanavond om 21.45 uur op ARD). De situatie in Duitsland – met uitzondering van het gebruik van ‘Mietwagen’, huurauto’s met chauffeur – verschilt niet zo heel veel van die in Nederland en België. Magazine Personenvervoer droeg zijn steentje bij aan dit langdurige en gedegen onderzoek van onze Duitse collega’s       

Het businessmodel van huurautobedrijven (Mietwagen) die met behulp van Uber en andere platforms vervoersdiensten aanbieden, is vaak “georganiseerd zwartwerk.” Degene die dit beweert is niet zomaar iemand: Axel Osmenda is het hoofd van de afdeling financiële controle zwartwerk bij het belangrijkste douanekantoor in Berlijn. Zijn teams gaan regelmatig door de straten van Berlijn om huurauto’s te inspecteren die rijden met Uber- en Bolt-labels. Daarna vergelijken en controleren ze ook de zakelijke documenten van de betrokken autoverhuurbedrijven. 

“Ik zou zeggen,” zegt Osmenda, “dat men probeert om op grote schaal arbeiders in dienst te nemen en ze dan niet in te schrijven voor de sociale zekerheid – deels georganiseerd door daarvoor bepaalde bedrijven op te richten.” Zijn bureau kwam steeds weer dezelfde bedrijven en mensen tegen. Als de financiële controleurs van de douane aanwijzingen zien van wetsovertredingen, schakelen ze ook het openbaar ministerie in.   

Een van de getroffenen is Ahmed. Hij wil niet bij zijn echte naam genoemd worden, dus is zijn naam veranderd. De chauffeur is boos: hij heeft jarenlang te veel gewerkt en te weinig verdiend. Hij is zes dagen per week tot wel 10 uur per dag onderweg geweest. Hij krijgt echter niet eens het minimumloon. 

Als hij ziek is, krijgt hij geen geld: “Dan ontslaat mijn baas me. Dan lig ik eruit. Hetzelfde geldt als ik op vakantie ga.” Ook moet hij een deel van zijn loon terugbetalen als hij niet genoeg verdient met de ritten, zegt hij. Ook eist zijn baas maandelijks 300 euro contant van hem. Het bedrag zou verschuldigd zijn voor zijn sociale zekerheidsbijdragen, vertelde zijn baas hem. Yasin (naam gewijzigd), een andere chauffeur, vertelt een soortgelijk verhaal. Het inkomen zou zo laag zijn dat het niet genoeg zou zijn om van te leven. 

Al jaren stijgt in Duitsland het aantal voertuigen van huurauto(Mietwagen)bedrijven dat ritten laat regelen door Uber of Bolt, vooral in de grote steden. Uit het antwoord op een Kamervraag blijkt dat er inmiddels 4.437 huurauto’s in de straten van Berlijn rijden. De meeste kunnen geboekt worden via apps zoals Uber, Bolt of FreeNow.  

De concurrentie wordt groter en door de concurrentiedruk dalen de prijzen. Dit zijn aantrekkelijke voorwaarden voor klanten, maar bedrijven waarvan de ritten worden geregeld door Uber, Bolt en anderen kunnen op de lange termijn economisch niet overleven als ze de lonen, belastingen en sociale lasten correct betalen. 

Kontraste en rbb24 Researchbeschikt over een conceptnota voor een deskundig oordeel. De evaluatie van enkele tienduizenden Uber-ritten in Noordrijn-Westfalen toont aan dat voor Mietwagenbedrijven zakendoen met dergelijke apps op de lange termijn niet economisch haalbaar is. 

Vertegenwoordigers van Uber-Duitsland zijn het niet met de stelling eens en presenteren een voorbeeldberekening: volgens deze loopt de business soepel als er 42,50 euro per uur en 340 euro per dag wordt verdiend. 

Ook de concurrerende aanbieder van app-ritten, Bolt, verwerpt de stelling dat het bedrijf niet correct kan werken om de kosten te dekken. Bolt gaat uit van een gemiddeld daginkomen van 330 euro. Beide bedrijven rekenen met een regelmatige bezetting van de voertuigen van 50% en meer, de bezetting is vaak twee keer zo hoog als die van concurrerende taxibedrijven, betoogt men bij Uber. 

Een Uber-woordvoerder licht de eerder gemelde klachten toe: “We zijn niet op de hoogte van de genoemde gevallen. (…) Voor Uber heeft het handelen in overeenstemming met de wet topprioriteit.” De partners zijn ook contractueel verplicht om te voldoen aan alle arbeidsrechtelijke vereisten. “Als je je niet aan de regels houdt”, vervolgt Uber, “en we ons hiervan bewust worden, zullen we passende maatregelen nemen, tot en met het blokkeren van de toegang tot ons platform.” 

• Duitse ARD TV-reportage over Uber & Co: ‘Chauffeurs zijn het slachtoffer van georganiseerd zwartwerk’. Foto rbb Online.