De EU zou graag véél meer concurrentie op het Nederlandse spoor zien, het kabinet slechts een béétje meer, aldus Trouw. Het momenteel omstreden Nederlandse spoorbedrijf, is tegen. Via een videoboodschap vertelde NS-topman Bert Groenewegen – die tegen de concurrentieplannen van staatssecretaris Heijnen in Den Haag nadrukkelijk de noodklok luidt – alle NS’ers enigszins dramatisch dat “de buitenwereld aan onze stoelpoten zaagt.”

Opvallend genoeg doelde hij daarmee niet op de aanzwellende kritiek op de steeds beroerdere service van het geel-blauwe bedrijf – zich vooral uitend in overvolle treinen en staande reizigers – maar op het kabinetsplan (“een doemscenario”, aldus Groenewegen, “en slecht voor de reiziger”) dat meer concurrentie op het spoor beoogt. NS wordt niet moe te herhalen dat eventuele concurrentie en het daarin eventueel afsplitsen van lijnen het samenhangende aanbod op het hoofdrailnet bedreigt.

NS haalde onderhands de concessie 2025-2035 al binnen. De huidige, die NS het monopolie geeft op het hoofdrailnet, loopt in 2024 af. Ondanks dat het kabinet terugschrok voor een openbare aanbesteding van de concessie, wil het wel meer concurrentie op het spoor in de nieuwe concessieperiode. Het kabinet lijkt daarbij vooral op de (voor NS uiterst lucratieve) internationale verbindingen, zoals die van Eurostar tussen Amsterdam en Londen en Thalys tussen Amsterdam en Brussel/Parijs te mikken. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (IenW) wil dat de vervoerders – NS incluis – zo worden geprikkeld “om de reiziger een aantrekkelijk aanbod te bieden.”

Ook kijkt Heijnen naar een aantal van het hoofdrailnet af te splitsen regionale lijnen, waarop wellicht concurrentie mogelijk wordt. Die lijnen zouden door de provincies kunnen worden aanbesteed, zoals vroeger ook al gebeurde. Heijnen merkte daarbij op dat waar dat al eens gebeurde, de kwaliteit van de treindiensten sterk is verbeterd.

In deze nationale discussie staat Heijnen (ook) onder druk van de EU.  EU-mobiliteitscommissaris Adina Valean liet al weten dat het onderhands gunnen van de nieuwe concessie voor het hoofdrailnet aan NS, de handen in Brussel niet bepaald op elkaar kreeg. Ze noemde het “een ernstig risico op overtreding van het Europees recht” en dreigde zelfs met boetes. Valean vond dat Heijnen – die zegt “in gesprek te blijven met de EU” – in ieder geval eerst een gedegen marktanalyse had moeten maken.

Het Kamerdebat, waarvoor afgelopen woensdag te weinig tijd was, is voorlopig uitgesteld.

• EU en kabinet mikken op meer concurrentie op het spoor, bijvoorbeeld internationaal; NS en vakbonden zijn tegen. Foto KLM.