Duitsers reizen veel meer met de trein dan voorheen – dankzij het Deutschlandticket (D-Ticket). Politici hebben inmiddels het abonnement tot 2030  veiliggesteld. Nu moeten de federale en deelstaatregeringen nog een verdere inkrimping van het regionale treinverkeer voorkomen.  

Het D-Ticket werkt. Zoveel is duidelijk. Vergeleken met de periode vóór de pandemie reizen Duitsers meer met bus en trein en minder met de auto. Dit werd onlangs bevestigd door de ‘Transportation Transformation Radar’, waarvoor de denktank Agora Verkehrswende gegevens van Bundesstatistik en het Bundesstraßeforschungsinstitut analyseert. 

Het D-Ticket heeft effect. Onder andere thuiswerken en de vergrijzing dragen eraan bij dat er in Duitsland, ondanks de bevolkingsgroei, minder wordt gereden dan in 2019. Duitsers nemen steeds vaker de trein, met name de regionale trein, omdat het Deutschlandticket zelfs lange reizen aantrekkelijk heeft gemaakt. 

Veel houders van een Deutschlandticket – bedoeld voor lokaal en regionaal trein- en busvervoer – zullen nu meer reizen dan voorheen, terwijl anderen hun auto laten staan. Dit is een positieve ontwikkeling. De vraag is hoe lang kan dit betaalbare OV-abonnement nog bijdragen aan klimaatbescherming. 

Nu de treinen voller zijn dan ooit, zou de focus eigenlijk moeten liggen op uitbreiding van de dienstverlening. De tegenovergestelde trend dreigt echter: zonder meer overheidsfinanciering komt het relatief goede regionale vervoer in Duitsland in gevaar. De inflatie die door de energiecrisis is veroorzaakt, heeft het laten rijden van treinen de afgelopen jaren steeds duurder gemaakt. De overheidsfinanciering voor vervoerders is niet in hetzelfde tempo gestegen. 

Hier moeten beleidsmakers actie ondernemen. Het Deutschlandticket, dat ondanks prijsstijgingen met  63 per maand betaalbaar blijft, heeft geen zin voor reizigers als ze er steeds minder treinen mee kunnen reizen. Het aanhoudende conflict over het ticket is funest. De federale en deelstaatministers van Verkeer hebben weinig aandacht besteed aan dit probleem, dat al jaren sluimert. Ze zijn te veel bezig geweest met discussies over de toekomst van het Deutschlandticket. 

Sinds eind september is definitief duidelijk dat het ticket tot ten minste 2030 zal blijven bestaan – zelfs als de prijzen stijgen. Tijdens hun najaarsconferentie konden de ministers van Verkeer eindelijk bespreken hoe de stijgende kosten van het regionale vervoer moeten worden aangepakt. Maar federaal mobiliteitsminister Patrick Schnieder (CDU) en zijn deelstaatcollega’s bereikten geen echte overeenstemming. In plaats daarvan is er opnieuw een commissie die de taak heeft om vóór volgende zomer een oplossing voor te stellen. Dit is teleurstellend, want het probleem is urgent. 

De huidige verliezen van veel vervoerders zouden door mobiliteitsministers nog steeds als een ondernemersrisico kunnen worden afgedaan – maar alleen zolang geen van hen zich terugtrekt vanwege deze aanhoudende verliezen. Wanneer bestaande contracten echter aflopen en regionale treindiensten opnieuw worden aanbesteed, zullen de gestegen prijzen een probleem worden voor de deelstaten. Ze zullen dan ofwel de diensten moeten inkrimpen ofwel aanzienlijk meer moeten betalen voor dezelfde dienst. 

Het is begrijpelijk dat de deelstaten daarom eisen dat de federale overheid haar financiering verhoogt. Spoorvervoer is immers feitelijk een federale verantwoordelijkheid. De federale overheid financiert daarom het grootste deel van de financiering van het regionale vervoer, terwijl de deelstaten primair de organisatie verzorgen. 

Een redelijk compromis zou zijn dat de federale overheid haar zogenaamde regionaliseringsfondsen verhoogt, waarbij de deelstaten beloven deze efficiënter te gebruiken. Zo zouden ze bijvoorbeeld concurrerende abonnementsmodellen naast het Deutschlandticket moeten afschaffen, het aantal vervoersmaatschappijen moeten verminderen en gestandaardiseerde treinmodellen voor heel Duitsland bij de spoorwegsector moeten inkopen, in plaats van hun treinen duur te bestellen met talloze speciale specificaties en in kleine aantallen. 

Een dergelijke deal is echter niet in zicht. In plaats van iets te doen voor de mensen in de overvolle regionale treinen, heeft mobiliteitsminister van Schnieder zich onlangs sterk gemaakt voor de verbreding van de snelwegen, ondanks het feit dat er minder auto’s en vrachtwagens over rijden dan in 2019. 

• HetDeutschlandticketis tot 2030 gered; Weinig zinvol als er minder regionale treinen rijden. Foto Ministerium für Verkehr Baden-Württemberg.