Het kabinet wil de flexmarkt stevig op de schop nemen. Dat blijkt uit een uitvoerig schrijven van minister Karien van Gennip (Sociale Zaken) aan de Tweede Kamer. Oproepcontracten moeten worden afgeschaft, zelfstandigen met een laag uurtarief (waarbij een grens van 30 tot 35 euro wordt gehanteerd) moeten in principe als werknemer worden behandeld en het vaste contract wordt weer de norm. Ook moeten er vergunningen komen voor uitzendbureaus om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan. Wie in aanmerking wil komen voor een vergunning moet een waarborgsom van 100.000 euro betalen, een verklaring omtrent gedrag bezitten en gecertificeerde huisvesting aanbieden.

Met andere woorden: het Kabinet draait de bewijslast om. De werkgever moet bewijzen dat de zzp’er NIET in vaste dienst is. Dat voorstel gaat in dezelfde richting als de plannen die de Europese Commissie op dit gebied in december lanceerde. Het kabinet werkt aan een betere bescherming voor uitzendkrachten en zzp’ers. De werkgever moet voortaan bewijzen dat er geen sprake is van een dienstverband. Dat moet uitbuiting van schijnzelfstandigen en arbeidsmigranten voorkomen.

De voorstellen van minister Van Gennip (CDA) van Sociale Zaken zijn onderdeel van een pakket hervormingen van de regels rond werk, waarin de minister voortborduurt op een unaniem advies van vakbeweging en werkgevers. In dat advies was de scheiding tussen schijnzelfstandigen – waar vooral de inhurende opdrachtgever voordeel van heeft – en zelfstandigen die hun eigen broek kunnen ophouden nog niet scherp uitgewerkt. Ook politiek ligt dat uiterst gevoelig. Met name de VVD wil ondernemerschap zo min mogelijk beperken.

Van Gennip kondigt nu aan dat ze met een uitwerking van het begrip ‘gezag’ komt. Dit omdat de gezagsverhouding (het werken in dienst van een ander) het voornaamste criterium is ‘waarover onduidelijkheid kan bestaan rondom de beoordeling van arbeidsrelaties’. Daarnaast wil Van Gennip de bewijslast omdraaien. Voortaan moet de werkgever of opdrachtgever aantonen dat de zelfstandige inderdaad zelfstandig werkt.

In de Europese Unie wordt nu al gewerkt aan een ‘rechtsvermoeden van dienstverband bij platformwerk’. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen die werken voor bezorgdiensten als Deliveroo en Getir en Uber. Als een werkende kan aantonen dat hij behoort bij een groep over wie zo’n rechtsvermoeden bestaat, dan kan hij op grond daarvan een arbeidsovereenkomst opeisen, schrijft Van Gennip.

De werkende in kwestie moet dat wel zelf doen. In Nederland heeft de rechter al herhaaldelijk geoordeeld dat bezorgers geen zelfstandigen zijn. Maar dat heeft niet geleid tot het massaal opeisen van vaste contracten door bezorgers. Een ander criterium is dat zelfstandigen minimaal 30 tot 35 euro per uur moeten verdienen. Dat uurtarief moet het werkenden die minder verdienen gemakkelijker maken om aan te tonen dat ze feitelijk in dienst zijn. Met de nieuwe begrippen ‘gezag’, ‘rechtsvermoeden’ en het uurtarief kunnen Arbeidsinspectie en Belastingdienst straks ook gaan controleren op schijnzelfstandigheid

Van Gennip wil het ook mogelijk maken dat zelfstandigen gezamenlijk onderhandelingen kunnen voeren. Dat kan helpen om hun positie te versterken en tot betere arbeidsvoorwaarden te komen, schrijft de minister. In de EU wordt hier ook aan gewerkt.

Een vaste baan moet als het aan de minister ligt de norm worden voor werkenden. Flexwerk wordt aan banden gelegd en uitzendbureaus moeten een vergunning hebben.

Oproepcontracten, zoals nulurencontracten, worden vervangen door een basiscontract met een minimum aantal uren per kwartaal. Daardoor ontvangen werknemers een voorspelbaar loon. Ook moeten zij meer zekerheid krijgen over werkroosters. “Alleen als werknemers die zekerheid hebben, is er voor hen de mogelijkheid om bijvoorbeeld een tweede baan te nemen die kan bijdragen aan economische zelfstandigheid.”

• Het Kabinet wil een rem op de flexibilisering van de arbeidsmarkt en een eind aan ‘schijnzelfstandigheid’. Redactiefoto.