Het aantal zwartrijders in het Amsterdamse ov groeit fors, meldt Het Parool vanochtend. Stadsvervoerder GVB zag het aantal reizigers zonder geldig kaartje in 2022 met wel 50 procent toenemen ten opzichte van de pre-coronajaren. Daarom begint het GVB nu een campagne om dit ‘kuddegedrag’ aan te pakken, mede omdat de inkomsten van het GVB sinds corona sterk zijn teruggelopen.

In trams zonder conducteur is 4,5 procent van de reizigers bij controles betrapt op zwartrijden. Ook de metro lijkt geliefd voor gestolen ritjes, met 2,2 procent niet-betalende reizigers die door de GVB-handhavers werden betrapt. In trams met conducteur en in de bus liep respectievelijk 1,1 en 0,8 procent van de gecontroleerde passagiers tegen de lamp. In 2019 en 2020 was het aandeel zwartrijdende reizigers stabiel, zo blijkt uit een overzicht van de laatste vier jaar. Tijdens coronajaar 2021 nam het zwartrijden al een vlucht, maar 2022 springt er bovenuit, met een toename van liefst 50 procent ten opzichte van de precoronajaren. Echt harde cijfers zijn er niet. De percentages zijn gebaseerd op wat GVB-medewerkers tegenkomen tijdens hun reguliere controles; het GVB controleert jaarlijks zo’n 700.000 reizigers.

Het zwartrijden is vooral een mentaliteitsprobleem. Volgens een woordvoerder zijn niet-betalende reizigers in het ov van alle tijden. “Maar sinds corona is het verergerd en lijkt de norm ‘niet betalen voor het ov’ normaal geworden.” Daarbij valt op bij dat er bij metrostations in de buurt van scholen grotere concentraties opengetrapte poortjes en reizigers zonder geldig vervoerbewijs worden gesignaleerd.

Die gegevens vormen voor het GVB aanleiding voor een campagne die ervoor moet zorgen dat een groter aandeel van de reizigers betaalt. Het doel is het inkomstenverlies met 1,5 miljoen euro terug te dringen. “Met een campagne willen we onze reizigers ervan bewust maken dat niet betalen voor je reis asociaal is.” Daarbij ligt de nadruk op het tegengaan van het ‘kuddegedrag’ – mensen die denken “waarom zou ik eigenlijk betalen als zoveel anderen dat ook niet doen?”

Meer controles in het ov stuiten op een tekort aan handhavers. “We weten dat de mate van zichtbaarheid van medewerkers een belangrijke rol speelt bij het betalen voor openbaar vervoer. We zetten ze dus in op plekken waarvan we weten dat er grotere concentraties niet-betalende reizigers zijn. En we hebben een pilot lopen waarbij re-integrerende collega’s vanuit Bureau Tijdelijk Werk worden ingezet als hosts op tram 25 en 26. Het idee is om dit later uit te breiden naar de lijnen zonder conducteur.” Het vervoerbedrijf rapporteert over de uitkomsten aan opdrachtgever Vervoerregio.

• Is zwartrijden de norm geworden in Amsterdam? Aantal zwartrijders neemt met 50 procent toe. Redactiefoto.