Veel Nederlanders zien een helmplicht voor kinderen en ouderen wel zitten, maar zetten hem zelf nog niet op. En dat, terwijl het aantal ernstig gewonde en dodelijke fietsslachtoffers onverminderd stijgt. Dit blijkt uit de VVN-Flitspeiling. De reden? Er zijn vooral praktische bezwaren. 

Nederlanders erkennen het nut van de fietshelm, maar gebruiken hem nauwelijks. Een grote groep vindt dat kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals kinderen en 65-plussers verplicht een helm zouden moeten dragen. Ook voor e-bikes groeit het draagvlak voor een helmplicht. Toch draagt het overgrote deel van de fietsers geen fietshelm. En dat terwijl 72% erkent dat een helm ernstig hoofdletsel kan voorkomen. Dit blijkt uit een recente flitspeiling van Veilig Verkeer Nederland. De kloof tussen overtuiging en gedrag is daarmee groot, terwijl het aantal dodelijke en ernstig gewonde fietsslachtoffers elk jaar toeneemt.  

Hoewel het gebruik van de fietshelm nog altijd beperkt is groeit het draagvlak voor een helmplicht, vooral als het gaat om kwetsbare groepen. Zo vindt 58% van de Nederlanders dat kinderen verplicht een helm zouden moeten dragen, met als meest genoemde leeftijdsgrens 12 jaar. Ook voor een helmplicht voor ouderen is er steun: 48% pleit voor een helmplicht voor 65-plussers. Daarnaast is 45% voorstander van verplichte helmdracht op de elektrische fiets. Desondanks vertaalt deze overtuiging zich nauwelijks naar eigen gedrag, op een gewone fiets draagt slechts 5% van de mensen vaak een helm. Tóch is er hoop voor de snellere fietsers: op de e-bike ligt het fietshelmgebruik duidelijk hoger, met 18% die vaak een helm draagt en 14% af en toe. Op de racefiets is de helm zelfs de norm, 83% zet er standaard één op.  

Waarom mensen zelf geen helm dragen, heeft vaak weinig te maken met het nut ervan dat door de meeste mensen dus wel wordt erkend, aldus de VVN-flitspeiling. Het zijn vooral praktische bezwaren die de doorslag geven. Zo zegt 33% eerder geneigd te zijn een fietshelm te gebruiken als deze comfortabeler zou zitten en zou 28% dit sneller doen als deze er modieuzer uit zou zien. Tegelijkertijd blijkt dat financiële prikkels wél kunnen werken: 41% zou eerder een helm dragen als de verzekeraar dit verplicht stelt en 47% als zorgkosten na een ongeval alleen worden vergoed wanneer er een fietshelm is gedragen. Uit een andere enquête, die in opdracht van VVN werd uitgevoerd door ProPublic in samenwerking met Clipit bleek dat 67% het onhandig vindt om hem mee te nemen en op te bergen. 

De wens om fietsers beter te beschermen is groot, maar mensen passen hun gedrag pas aan als er een duidelijke stimulans is. Zo denkt een derde van de respondenten uit het ProPublic-onderzoek dat een helmplicht nodig is om daadwerkelijk verandering teweeg te brengen. Naast verplichting kunnen ook andere maatregelen effectief zijn. Denk aan premiekorting op een verzekering bij helmgebruik of het geven van subsidie. De huidige overheidscampagne ‘Zet ’m op’ richt zich op bewustwording en normalisering van helmgebruik. Uit zowel de VVN-flitspeiling als het ProPublic-onderzoek blijkt dat respondenten weinig vertrouwen hebben in het effect van normalisering alleen. 

Voor het derde jaar op rij zijn fietsers de grootste groep dodelijke verkeersslachtoffers in Nederland. In 2024 kwamen 246 fietsers om het leven, zo bleek vorige maand uit cijfers van het CBS. Van hen reed 44% op een e-bike. In 60% van de gevallen was hoofdletsel de belangrijkste doodsoorzaak. Vooral ouderen zijn kwetsbaar: het hoogste aantal verkeersdoden valt tegenwoordig in de groep 80-plussers, gevolgd door 70- tot 80-jarigen en vaak als gevolg van een fietsongeval.  

Ook onder de ernstig gewonden vormen fietsers de meerderheid, volgens cijfers van VeiligheidNL. Van de ruim 74.000 fietsslachtoffers die vorig jaar de spoedeisende hulp bezochten, werd bij 12.500 mensen hersenletsel als primaire verwonding vastgesteld. Opvallend is dat 70% van de ongevallen eenzijdig was: fietsers raakten vaak gewond zonder botsing, bijvoorbeeld door uitglijden, uitwijken of evenwichtsverlies. 

Iedereen kan iets doen om het verkeer veiliger te maken voor fietsers en andere weggebruikers. Bekijk onze tips. Fiets je veel? Naast een helm dragen kun je meer doen om veilig onderweg te blijven gaan. Bekijk hier hoe je dit kan doen en hulpmiddelen.   

• Onderzoek Veilig Verkeer Nederland: steun voor fietshelm groeit, maar gebruik blijft achter.