In de concessies die Rederij Doeksen (Vlieland, Terschelling) en Wagenborgs Passagiersdiensten (Ameland, Schiermonnikoog) in 2014 hebben gekregen, is halverwege een tussentijdse evaluatie (‘midterm review’) door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) opgenomen. Volgens deze tussen oktober 2021 en juni 2022  uitgevoerde evaluatie, uitgevoerd door adviesbureau AT Osborne samen met Keypoint Consultancy, hebben beide rederijen de afgelopen zeven jaar goed gepresteerd (en zijn ze financieel gezond), maar de reizigers vinden de tarieven voor de overtochten aan de hoge kant. De vraag is ook hoe een verdere verduurzaming van de veerdiensten en de walfaciliteiten het beste kan worden gestimuleerd. Dat tegen de achtergrond dat deze ‘zoute veren’ in tegenstelling tot de ‘zoete veren’ (rivierveren die vaak een verbinding tussen twee wegen of plaatsen vormen) niet als openbaar vervoer worden gesubsidieerd.   

In de rapportage is met name onderzocht of Doeksen en Wagenborg voldoen aan de eisen van de vervoerconcessie die de rederijen in 2014 voor 15 jaar kregen. Volgens het adviesbureau is daar grotendeels aan voldaan. De verzanding van de vaargeul tussen Holwerd en Ameland zorgt wel voor vertragingen: in 2020 was er met 11 procent een relatief hoge uitval van de veerdiensten van en naar Ameland en Schiermonnikoog. Dit had tevens te maken met het lagere reizigersaanbod door corona.

De bewoners van Vlieland en Terschelling vinden dat de tarieven voor eilanders verder verlaagd moeten worden, terwijl het Consumentenplatform Waddenveren ervoor pleit om de reizigersstroom beter te spreiden door prijsdifferentiatie toe te passen tussen de seizoenen en tussen drukke en rustiger afvaarten. Het tarief om een auto mee te nemen wordt vooral bij de verbinding tussen Holwerd en Ameland bekritiseerd.

Anders dan eilanders, zijn toeristen vaker tevreden over de dienstverlening van de veerdiensten dan eilanders, die steeds afhankelijk zijn van de veren. Doeksen verlaagde enige tijd het aantal eilanders dan zonder reservering aan boord kon stappen van 35 naar 15. Die beslissing werd fel bekritiseerd en is inmiddels weer teruggedraaid.

Beide rederijen hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in verduurzaming. In 2020 kwamen bij Doeksen de Willem de Vlamingh en de Willem Barentsz in de vaart. Deze nieuwe schepen gebruiken de duurzamere brandstof bio-lng. Wagenborg nam in 2019 een volledig energieneutraal havenkantoor op Schiermonnikoog in gebruik en is overgestapt op schonere dieselbrandstof. Met milieubeweging Urgenda gaat Wagenborg  onderzoeken hoe de bevoorrading van Ameland en Schiermonnikoog verduurzaamd kan worden en er geen vrachtwagens meer overgezet hoeven te worden.

Vanaf 2029 moeten de veerdiensten opnieuw worden aanbesteed. Vraag is of de Waddenveren dan ook echt volledig fossielvrij en CO2-neutraal moeten en kunnen zijn. Het ministerie van I&W heeft volgens het rapport van AT Osborne nog geen concrete plannen om de eisen aan te scherpen. Daarom stelt het adviesbureau om zo snel mogelijk duidelijkheid te geven over de duurzaamheidseisen voor de volgende concessieperiode. Daarbij zouden, om een tekort aan veren te vermijden, die nieuwe eisen niet meteen in 2029 maar pas voor de volgende generatie veerschepen moeten ingaan. De schepen die door Wagenborg worden ingezet kunnen sowieso vanwege de aan te scherpen duurzaamheidseisen en de dichtslibbende vaargeul dan niet meer worden gebruikt.

• Tussentijdse evaluatie Waddenveren: duurzaamheidseisen hoger (maar wanneer?) evenals kritiek op tarieven voor toeristen en eilanders. Foto Rederij Doeksen.