Vanaf februari kost het treinkaartje in België – als de plannen van de NMBS doorgaan – 10 procent meer. Inflatie, hogere lonen en de energiecrisis treffen ook de NMBS. Maar Kees Smilde van reizigersvereniging TreinTramBus zegt dat de federale regering de schade kan beperken: “Schaf de btw op treinkaartjes af.” Datzelfde willen trouwens ook de ov-reizigersorganisaties in Nederland, die daar vandaag ook voor pleitten.

Kees Smilde vindt in een gesprek met De Morgen de prijsverhoging met 10 procent “een verkeerd signaat”. “We zitten met een klimaatcrisis, we moeten ons milieuvriendelijker verplaatsen. Er zijn veel redenen om de trein te gebruiken. Het gebruik van de auto zit weer op het niveau van 2019, van voor corona. NMBS mag jaarlijks de prijzen op 1 februari naar rato verhogen, dat staat in de afspraken tussen de federale overheid en het vervoersbedrijf. We zitten met een inflatie van rond de 9 procent. Volgens de regels is de verhoging terecht. Op korte termijn is aan prijsverhogingen weinig te doen.”

Op lange termijn ziet Smilde een uitweg: “Voor treinkaartjes geldt 6 procent btw, dat kan de federale regering afschaffen. Dat ballonnetje heeft minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) al een paar keer opgelaten. Als je de btw laat vallen, kun je het effect van de 10 procent verhoging iets verzachten.” Smilde wijst er op dat in de plannen van de regering staat dat ze het gebruik van het ov willen stimuleren en dat ze mensen in de trein willen krijgen. “Als je dat zegt, moet je dat ook doen. En dat kost iets. Ze zullen naar schatting 100 miljoen euro op jaarbasis mislopen. Maar ter compensatie kunnen ze de afspraken over bedrijfswagens herzien. Experts hebben uitgerekend dat bedrijfswagens de staat per jaar 4 miljard euro kosten. Daar is nog ruimte.” TreinTramBus is niet voor de route van gratis ov omdat zich verplaatsen geld kost. Verplaatsingen veroorzaken belangrijke maatschappelijke kosten door de aanleg en het onderhoud van wegen, fietspaden en spoorlijnen, dus mag de reiziger ook wel iets betalen. “Maar de tarieven moeten rechtvaardig en logisch zijn.”

Dat gratis ov werkt in Luxemburg is omdat het een klein land is. Gratis ov in Hasselt leverde niets op, omdat niet de autogebruikers overstapten op de bus, maar de fietsers.

“Gratis is leuk voor een korte actie, om iets op te starten. Zoals in Duitsland deze zomer: je kon een maandkaart krijgen voor al het openbaar vervoer voor 9 euro per maand. Het heeft een enorm effect op korte termijn, mensen praten erover en gebruiken het. Maar het hele ov-systeem moet ook financierbaar blijven. Negen euro is bijna gratis. Zoiets werkt niet op lange termijn, als je de infrastructuur op peil wilt houden.”

En wanneer het om verbeteringen in het Belgische ov gaat? “Je moet een ov-systeem hebben met knooppunten en goede overstappen. In het verleden richtte de NMBS zich op de pendelaar die ’s ochtends naar kantoor in Brussel reist en in de namiddag weer terug. Maar in de avonduren en weekenden is er soms te weinig aanbod. Je kunt naar de grote stad, maar na een voorstelling of concert kun je niet meer terug. NMBS heeft mentaal deze omslag inmiddels gemaakt, dus het is aan het verbeteren.” Tegelijkertijd pleit TreinTramBus voor een goede toegankelijkheid “zodat je met een buggy of rolstoel zelfstandig op het perron kan komen en zelfstandig de trein in kunt rollen. Vooral dat laatste is voorlopig een utopie. En wat ook beter kan, is de integratie met ander ov, zodat je voor het gebruik van de bus, tram en trein hetzelfde kaartje kunt gebruiken. Het ov-systeem heeft een goede basis, maar op deze punten moet zeker iets verbeterd worden.”

• TreinTramBus: “Het is een verkeerd signaal dat de NMBS tickets duurder maakt, terwijl andere landen stunten”. Foto Ombudsrail.