De vakbond FNV wil meer aandacht voor het internationale treinverkeer. Janssen: “FNV is voor meer internationale verbindingen én vindt dat deze moeten worden opgenomen in de concessie van het hoofdrailnet. Daarmee zorg je ervoor dat Nederland een positie behoudt op de internationale ov-markt. Als dat niet gebeurt, zal de overheid haar invloed verliezen op de kwaliteit en leveringszekerheid.”

De NS krijgt (onderhands) een nieuwe concessie voor het spoorvervoer tot 2035. Maar tegelijk wil het kabinet meer ruimte geven aan andere exploitanten. De NS vreest de internationale lijnen kwijt te raken en ook een deel van het Nederlandse netwerk.

Het kabinet wil het internationale treinverkeer voortaan apart gaan aanbesteden. Als dat gebeurt, kan de NS de huidige inzet van Thalys, Eurostar en IC’s verliezen aan giganten als Deutsche Bahn en het Franse SNCF.

In die meerjarige concessie geeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat veel ruimte voor concurrentie op het spoor. “Maar daarmee nodig je wel de grote bedrijven uit Frankrijk en Duitsland uit om zónder NS te gaan rijden op trajecten naar Parijs, Londen en Frankfurt”, zegt NS-topman Bert Groenewegen in het FD.

De spoorvervoerder hoopte op een probleemloze, onderhandse verlenging van de huidige tienjarige concessie die eind 2024 afloopt. Maar het loopt wellicht anders.

Vakbond FNV is geen voorstander van de liberalisering. “Marktwerking op het spoor zal de trein niet goedkoper maken. Den Haag heeft andere middelen om de dienstverlening bij de NS te verbeteren als dat nodig is. Vervang in dat geval het management.”

NS-directeur Groenewegen zegt geschrokken te zijn van deze en andere veranderingen in het voorlopig Programma van Eisen voor de zogeheten Hoofdrailnetconcessie. Dat is de concessie die in bezit is van de NS en onder meer geldt voor alle Intercity-trajecten in Nederland en de internationale treinen naar Parijs, Londen, Brussel, Frankfurt en Berlijn.

Verlies van het traject Amsterdam-Parijs of Amsterdam-Londen betekent een klap voor de NS. De internationale lijnen zijn het meest lucratieve deel van alle NS-activiteiten. Het levert de onderneming jaarlijks enkele tientallen miljoenen op.

Maar ook vermindering van het aantal treinen op Nederlandse trajecten zou een forse tegenvaller zijn. In de conceptplannen van het ministerie van I&W die er nu liggen, krijgt de NS te maken met volumeafspraken. Dat betekent dat de NS op een populaire lijn maar een beperkt aantal treinen per uur mag laten rijden. De ruimte die zo ontstaat zou door andere aanbieders kunnen worden opgevuld. Daarnaast zou een deel van de lijnen uit de concessie worden gehaald en apart moeten worden aanbesteed.

De NS vindt dat geen goed idee. Volgens Groenewegen zal dat ten koste gaan van de dienstregeling, zullen er meerdere tickets nodig zijn en zal er ook meer toezicht moeten worden gehouden. “Van de reizigers hoeft nu 80% niet over te stappen. Dat wordt anders als er meerdere aanbieders komen.” Hij wijst op de tevredenheidsonderzoeken onder NS-klanten en de punctualiteit. “Waarom zou je dat te grabbel gooien? Omdat Brussel dat vraagt?”

Achtergrond van de veranderde houding van de Nederlandse overheid zijn de eisen die Brussel stelt aan de spoorsector. De Europese Commissie wil dat spoormarkten in lidstaten verder worden opengegooid en legt dat de nationale regeringen op.

Tegenstanders vrezen een versnippering van het aanbod. Zij denken dat nieuwe aanbieders alleen maar de kersen van de taart zullen pakken en de niet-renderende trajecten zullen overlaten aan de traditionele spoorbedrijven.

De kabinetsplannen voor de NS liggen nog niet vast. Morgen is er een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer waar voor- en tegenstanders van een verdere openstelling van het spoor aan het woord komen. Er zal dan worden gesproken over het concept-Programma van Eisen. Op 11 oktober debatteert de vaste Kamercommissie voor vervoer over de openstelling van het spoor. In 2023 zal de nieuwe concessie definitief worden vastgesteld.

• FNV wil (ook) meer aandacht voor internationale treinverbindingen. Foto Eurostar.