“Treinreizigers én -personeel trekken aan de noodrem en vragen zich af hoelang ze de geschrapte, vertraagde of overvolle treinen nog moeten trotseren. De NMBS moet het gat dichtrijden met oude treinstellen en een tekort aan werknemers,” opende De Standaard dit weekend. Steeds vaker worden reizigers verzocht uit te stappen omdat de (te korte) trein te vol zit. Dachten reizigers bij zo’n omroepbericht eerst aan een grap, nu is duidelijk dat het bittere ernst is.

“Mijn lijn is een puinhoop”, zegt de geroutineerde pendelaar. “Vanochtend nog was de trein van 7.00 uur afgeschaft. Op de volgende moest ik een half uur wachten. Normaal bestaat die uit dubbeldeksrijtuigen, maar vandaag weer niet. Hij zat propvol.” Dat is de laatste tijd meer regel dan uitzondering, zeggen ook andere forenzen tussen Antwerpen en Brussel, één van de belangrijkste en drukste lijnen van het land. Ook op de perrons van West-Vlaanderen tot Limburg, zijn de frustraties groot: Anton Vandenbulcke (23) wilde deze week vier keer een vroege trein van Tielt naar Gent nemen. “Twee keer werd die plotseling afgeschaft en moest ik veertig minuten wachten op de volgende.” Net voor die het station inreed, klonk door de luidsprekers een voor veel reizigers al te bekende boodschap: “Deze trein rijdt vandaag uitzonderlijk met zes in plaats van negen rijtuigen. Onze excuses hiervoor.” De reizigers reisden als sardientjes in een blik. Ook in Nederland inmiddels een bekend gegeven.

Honderd kilometer verder, op het perron van Aarschot, stapt Victor Willems (26) “iedere ochtend met stress” op zijn trein. “Die is zo vaak vertraagd, dat ik nooit weet of ik wel op tijd kom. Onlangs stond hij plots een halfuur stil in de noord-zuidverbinding in Brussel – en was ik weer veel te laat op mijn werk.” De Boeck neemt sinds kort zelfs structureel een trein vroeger, “om zeker op tijd te zijn”.

De cijfers bevestigen deze ervaringen De betrouwbaarheid en kwaliteit van het treinaanbod in België gingen de voorbije maanden bergaf. De stiptheid bereikte in oktober haar laagste niveau in vier jaar tijd. 15 procent van de treinen reed met meer dan zes minuten vertraging. Dramatischer nog is de evolutie van het aantal treinen dat simpelweg afgeschaft wordt: vandaag zijn dat er 40 procent meer dan twee jaar geleden, en een kwart meer dan vorig jaar. Achter die cijfers zitten elke dag teleurgestelde en boze reizigers.

Reizigersvereniging Treintrambus is scherp: “Ik moest zelden zo streng zijn voor de prestaties van de spoorwegen”, zegt voorzitter Stefan Stynen. “Een goede avond,” riep een conducteur in een IC tussen Brussels en Gent om. “Ik weet dat het weinig zin heeft om dit te benoemen, maar ik vind dit minstens even verschrikkelijk als jullie. Hopelijk komt dit nooit meer voor. Helaas, wij weten beter. Hopelijk tot snel in een grotere trein.” Het is duidelijk: de reizigers zijn gefrustreerd, maar het treinpersoneel is dat niet minder. Zijn trein reed met drie enkele rijtuigen in plaats van met zes dubbeldeksrijtuigen.

Voor de stakingen deze week is personeelstekort de belangrijkste reden. De NMBS telt vandaag 300 VTE’s (voltijdsequivalenten) minder dan wat ze zegt nodig te hebben om goed te functioneren. De wekdruk is te hoog en iedere dag vallen meer personeelsleden uit: ze worden ziek of zoeken een andere job. Uitvallende conducteurs en treinbestuurders leiden tot afgeschafte treinen. Een tekort aan medewerkers in de werkplaatsen leidt tot afgeschafte én ingekorte treinen. Vooral omdat de NMBS-vloot meer dan ooit onderhoud nodig heeft. De levering van de dringend nodige nieuwe M7-treinstellen loopt zware vertraging op. Van de 445 rijtuigen die een jaar geleden geleverd moesten zijn, zijn er slechts 220 aangekomen. De rest is pas voor eind 2023. En dus moet de NMBS oude treinstellen blijven inzetten, die vaak al meer dan 40 jaar meegaan en voortdurend uitvallen.

Ook aan de infrakant zijn er forse problemen: beheerder Infrabel kijkt aan tegen een grote achterstand in het onderhoud van de sporen. Zowat eenvijfde van alle wissels, overwegen en bovenleidingen is aan vernieuwing toe, net als 12 procent van de sporen. Maar net als bij de NMBS wordt ook bij Infrabel veel uitgesteld, maar dat gaat ten koste van de tot voor kort ambitieuze plannen op de lange termijn: “Als de kortetermijn-problemen te groot worden, smelt het draagvlak voor de langetermijnvisie weg,” zegt Stefan Stynen van TreinTramBus. “We zien nu al mensen afhaken door een al te vaak onbetrouwbare dienstverlening. De trein heeft veel voordelen, en eens te laat komen of opeengepakt zitten, nemen mensen er graag bij. Maar als dat voortdurend zo is, wordt de file op een bepaald moment minder erg. Deze ellende jaagt forenzen die een keuze hebben hun auto in.”

• Belgische treinreizigers klagen even hard als hun Nederlandse collega’s. “Deze ellende jaagt forensen die een keuze hebben hun auto in.” Redactiefoto.