Taxi

De Covid-19-crisis heeft het tapijt onder de voeten van veel mensen weggerukt die als ondernemer willen beginnen, aldus de Belgische taxiorganisatie GTL. Een recente studie van Partena Professional werpt licht op deze ondernemerscrisis. In 2020 is het aantal ‘starters’, dat wil zeggen de zelfstandigen die zichzelf op de markt lanceren, met 21% gedaald ten opzichte van 2019.

Het is niet verwonderlijk dat de horecasector een van de zwaarst getroffen sectoren werd, met een daling van 46% in het afgelopen jaar. “Deze daling bedraagt ​​-30% in de bouw- en constructiesector, -51% voor taxichauffeurs en -60% voor thuishulp”,voegt Partena toe.

• Aantal starters in de Belgische taxisector loopt met 51% terug. Redactiefoto.

In april 2019 gooide Uber zijn fiscale structuur om, naar eigen zeggen om te “blijven voldoen aan de eisen van de nieuwe wereldwijde belastingomgeving.” De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) introduceerde in 2015 een aantal maatregelen die belastingontwijking door multinationals moesten stoppen. Eind 2018 volgde de Nederlandse regering met nieuwe wetgeving. Het kabinet introduceerde per 1 januari 2021 een zogeheten bronbelasting op rente en royalty’s die via Nederland naar een belastingparadijs stromen. Hierdoor werd ook de fiscale constructie van Uber geraakt.

“Ons land moet niet alleen maar gebruikt worden voor doorstroom naar belastingparadijzen,” zei toenmalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) bij de invoering van de maatregelen. “Met de bronbelasting op rente en royalty’s pakken we deze praktijk heel gericht aan. Dit betekent een belangrijke, forse stap in de strijd tegen belastingontwijking.”

Het kabinet Rutte-III, inmiddels demissionair, noemde vanaf haar aantreden in 2017 de strijd tegen belastingontwijking “een van de speerpunten van dit kabinet.” In november 2018 kondigde toenmalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) aan dat geldstromen door Nederland strenger belast gingen worden. Ten eerste kwam er vanaf 1 januari 2021 een bronbelasting op rente en royalty’s die bedrijven door Nederland richting 25 belastingparadijzen sturen. Het gaat om jurisdicties met een winstbelasting van minder dan 9 procent.

Door deze maatregel zou een jaarlijkse geldstroom van 22 miljard euro aan rente en royalty’s door Nederland opdrogen, verwachtte het kabinet. De opbrengst van de nieuwe bronbelasting zou nul euro zijn, omdat bedrijven hun fiscale routes waarschijnlijk vóór 1 januari 2021 zouden aanpassen. Het ging het kabinet dan ook vooral om de reputatie van Nederland als fiscale vrijhaven: “Nederland zal […] naar verwachting dalen op de ranglijsten van landen met de potentie een doorstroomland te zijn,” schreef Snel aan de Tweede Kamer.

Maar experts wijzen erop dat multinationals nog altijd veel mogelijkheden hebben om fiscale routes via Nederland te gebruiken. Zo worden rente- en royaltystromen richting landen als Luxemburg, Zwitserland en Singapore onder de nieuwe wetgeving niet belast. Vanaf 2024 wil Nederland ook belasting gaan heffen op dividendstromen richting belastingparadijzen.

• In april 2019 gooide Uber zijn fiscale structuur om, naar eigen zeggen te “blijven voldoen aan de eisen van de nieuwe wereldwijde belastingomgeving.” Illustratie FTM.

In augustus 2019 meldde Bloomberg echter dat Uber vrij eenvoudig een nieuwe manier had gevonden om via Nederland winstbelasting te ontlopen. Het bedrijf haalde de rechten op het intellectueel eigendom, die in Bermuda waren ondergebracht, terug naar Nederland. Door deze verplaatsing creëerde Uber in Nederland een fiscale aftrekpost van 6,1 miljard dollar, waarmee het bedrijf nog jarenlang de winstbelasting kan drukken.

Die nieuwe route leidde tot ophef in de Tweede Kamer, omdat Uber zo nog altijd op grote schaal belasting kon ontwijken. De geldstroom door Nederland werd er ook niet kleiner van: in 2018 sluisde Uber ruim 5 miljard dollar omzet via Nederland, in 2019 ging het om 5,8 miljard dollar.

Volgens Terence Vink, fiscalist en partner bij Taxwise Advocaten, is het logisch dat Uber na de introductie van nieuwe wetgeving gemakkelijk een andere belastingroute vond. “De bronbelastingen op rente en royalty’s die Nederland geïntroduceerd heeft, zijn symboolpolitiek. Het kabinet wil graag laten zien dat het iets tegen ontwijking doet, maar Nederland blijft voor bedrijven heel interessant als doorstroomland. Je zoekt dan een andere constructie. Dat is niet zo heel spannend, gewoon een kwestie van tax planning.”

Maar de aftrekpost van 6,1 miljard dollar was niet de enige fiscale handigheid die Uber in 2019 introduceerde, blijkt uit onderzoek van FTM. De intellectuele eigendomsrechten die Uber vanuit Bermuda naar Nederland haalde, bracht het bedrijf onder in een nieuwe holding, Uber NL Holdings 1 BV. Onder deze holding vallen sindsdien alle activiteiten buiten de VS.

De nieuwe holding heeft een moederbedrijf in Singapore, genaamd Uber Singapore Technology Pte. Ltd. In april 2019 leende het Nederlandse dochterbedrijf 16 miljard dollar bij zijn Singaporese moeder; volgens het jaarverslag “in verband met de reorganisatie van de groep.” Uber wil niet zeggen wat het hiermee precies bedoelt: het bedrijf weigerde vragen van FTM te beantwoorden. Volgens twee belastingexperts die FTM raadpleegde, betaalde Uber met de geleende 16 miljard vermoedelijk de ‘aankoop’ van de intellectuele eigendomsrechten uit Bermuda.

Uit het jaarverslag blijkt dat het gaat om een aflossingsvrije lening met een looptijd tot 2039. De jaarlijkse rente bestaat uit een basispercentage plus een opslag van 6 procent; in de praktijk komt dat neer op een rente van rond de 8 procent per jaar. Dat is relatief hoog: op andere kredieten betaalde Uber de afgelopen jaren tussen de 3 en 3,75 procent rente.

Als gevolg van dat hoge rentepercentage bedragen de jaarlijkse rentelasten op de lening ongeveer 1,3 miljard dollar. Deze kosten drukken op de winst die Uber in Nederland noteert. Stel dat Uber zónder deze interne lening precies 1,3 miljard dollar winst zou maken, dan komt de winst door deze rentelast op nul uit. Het Nederlandse tarief voor de vennootschapsbelasting is 25 procent, dus in dat geval omzeilt Uber 325 miljoen dollar winstbelasting.

Volgens het Centraal Planbureau en de Europese Commissie behoren zulke interne leningen tot het standaardrepertoire van belastingontwijkende bedrijven. In principe is het een legale constructie, maar dan moet hij wel voldoen aan het zogeheten arm’s length-beginsel. Dat wil zeggen: als de lening verstrekt zou zijn door een externe partij, bijvoorbeeld een bank, dan zouden dezelfde voorwaarden moeten kunnen gelden. Anders gezegd, het moet een zakelijke lening zijn.

Fiscalist Terence Vink betwijfelt of dat hier het geval is. “Wat deze lening met name niet-zakelijk maakt, is het aflossingsvrije karakter ervan tot en met 2039. Geen enkele onafhankelijke partij zou hiervoor een aflossingsvrije lening verstrekken met een looptijd van twintig jaar.” Vink noemt ook de hoge rente opmerkelijk, “maar die zou je nog kunnen verklaren doordat op de lening onvoldoende zekerheidsrechten die gevestigd kunnen worden.”

• In april 2019 leende het Nederlandse dochterbedrijf 16 miljard dollar bij zijn Singaporese moeder; volgens het jaarverslag “in verband met de reorganisatie van de groep.” Foto Uber Estimator.

Jan van de Streek, hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit van Leiden, begrijpt de vraagtekens. “Het vaststellen van de verrekenprijzen voor zulke interne transacties is geen exacte wetenschap, er zit altijd wat ruimte om te marchanderen. Of hier de grenzen echt zijn overschreden, vergt onderzoek naar vergelijkbare leningen in de markt. Als geen bank de lening onder deze voorwaarden zou verstrekken, mag Uber de rente überhaupt niet van de winst aftrekken.”

Saillant detail is dat de Europese Commissie momenteel onderzoek doet naar IKEA wegens een vergelijkbare interne lening. Het Zweedse meubelconcern verplaatste in 2011 zijn merkrechten van Luxemburg naar Nederland. De Nederlandse IKEA-tak financierde die ‘aankoop’ met een lening van 9 miljard euro, verstrekt door een moederbedrijf in Liechtenstein. Deze aflossingsvrije lening had een looptijd van 12 jaar en de jaarlijkse rente bedroeg 6 procent.

De Europese Commissie begon in 2017 een onderzoek naar het ‘zakelijkheidsbeginsel’ van deze lening: zou een bank IKEA ook zomaar 9 miljard euro hebben uitgeleend om de aankoop van intellectuele eigendomsrechten te financieren? Dat de Nederlandse fiscus vooraf goedkeuring gaf aan die transactie, komt volgens Brussel mogelijk neer op illegale staatssteun. Het Brusselse onderzoek naar IKEA loopt nog en werd afgelopen zomer zelfs uitgebreid.

Europarlementariër Paul Tang (PvdA), voorzitter van de belastingcommissie in het Europees Parlement, is verontwaardigd over de leningconstructie bij Uber. “Hieruit blijkt dat de Nederlandse bronbelasting op rente en royalty’s niet effectief is,” zegt hij. “Het is nog steeds veel te eenvoudig om inkomsten weg te sluizen via landen die niet op de zwarte lijst staan, zoals Singapore. Dat heeft op papier weliswaar een winstbelastingtarief van 17 procent, maar is in werkelijkheid een spil in de belastingontwijkingsindustrie.”

Tang wil dat de Europese Commissie een onderzoek instelt, net als nu bij IKEA gebeurt. “Sinds de IKEA-lening moet toch duidelijk zijn dat dergelijke leningvoorwaarden, zoals een rente van meer dan 6 procent, op zijn minst twijfelachtig zijn. Dit is voor mij alle reden om de Europese Commissie schriftelijk te vragen om de praktijk van Uber op de korrel te nemen. Deze praktijken moeten we een halt toeroepen.”

Naast de rentelasten kent de Nederlandse Uber-tak nog een grote kostenpost: investeringen in onderzoek en ontwikkeling, ook wel bekend als Research and Development (R&D). Uit het jaarverslag over 2019 blijkt dat de Nederlandse holding hiervoor 2 miljard dollar betaalde aan het Amerikaanse moederbedrijf.

Die transactie gebeurde op basis van een interne overeenkomst, “waarbij kosten die gemaakt worden door [het Amerikaanse moederbedrijf], voornamelijk gerelateerd aan R&D, worden toegewezen aan bedrijven binnen de Groep die van deze uitgaven profiteren,” aldus het jaarverslag. Ook deze kosten drukken op de winst van de holding.

De totale R&D-kosten van Uber bedroegen in 2019 2,45 miljard dollar. In de praktijk betekent dit dus dat veruit de meeste R&D-kosten die Uber wereldwijd maakt, in Nederland worden geboekt.

Volgens hoogleraar Van de Streek kan het logisch zijn dat deze kosten aan Nederland worden toegerekend: “Als het bedrijfsmodel van Uber zo in elkaar zit dat de belangrijkste functies op het gebied van R&D in Nederland worden uitgeoefend, horen die kosten fiscaal bezien in Nederland thuis.” Maar dat wordt volgens hem anders als het kloppend hart van Ubers R&D zich níet in Nederland bevindt. “Een van de pijlers van de internationale strijd tegen belastingontwijking is nou juist dat intellectuele eigendomsrechten niet meer van de mensen kunnen worden losgekoppeld die zich bezighouden met het ontwikkelen, beschermen en exploiteren van die rechten.”

• Europarlementariër Paul Tang (PvdA): “Het is nog steeds veel te eenvoudig om inkomsten weg te sluizen via landen die niet op de zwarte lijst staan, zoals Singapore.” Foto PvdA Noord-Holland.

Amrit Segwobind, die zich als bestuurder bij FNV Taxi bezighoudt met het Uber-personeel, zet om deze reden vraagtekens bij de constructie: volgens hem vindt het R&D-werk niet echt in Nederland plaats, maar in Silicon Valley en — in toenemende mate — in India. “Mijn beeld, op basis van tientallen gesprekken met engineers en ontwikkelaars, is dat er in Nederland hooguit tien van hen bezig zijn met de app en het algoritme. De rest houdt zich bezig met het onderhouden van betalingsverkeer en de interne IT-infrastructuur.”

Ook de Nederlandse Belastingdienst plaatst vraagtekens bij de fiscale constructies die Uber hanteert. Het Amerikaanse moederbedrijf Uber Technologies meldde in het laatste jaarverslag dat de fiscus onderzoek doet naar de belastingaangiftes in de jaren 2013-2019. Uit de boeken van de Nederlandse holding blijkt dat Uber een bedrag van 1,1 miljard dollar heeft gereserveerd voor mogelijke naheffingen, maar het is niet duidelijk of dat alleen Nederland betreft. Ook de Amerikaanse, Britse, Braziliaanse, Indiase en Australische belastingdienst doen namelijk onderzoek naar de fiscale praktijken van Uber.

De nieuwe Nederlandse holding maakt vooralsnog geen winst. Mede door de rentelasten op de Singapore-lening en de fors gestegen R&D-kosten noteerde Uber NL Holdings 1 BV in 2019 zelfs een nettoverlies van 4,6 miljard dollar. Dit verlies geeft Uber opnieuw het recht om in de toekomst een fors bedrag aan winstbelasting af te trekken. De aftrekpost waarmee Uber de komende jaren eventuele winsten kan compenseren, was eind 2019 gestegen naar 6,7 miljard dollar, blijkt uit het jaarverslag.

Dus ook als Uber vanaf dit jaar weer winst gaat maken, zoals ceo Khosrowshahi verwacht, betaalt het bedrijf in Nederland nog nauwelijks winstbelasting. De vroeger zo profijtelijke Bermuda-route is vervangen door een nieuwe constructie met Nederland als fiscale draaischijf.

Jan Vleggeert, hoogleraar belastingrecht in Leiden, verbaast dat niet. Hij noemdede nieuwe bronbelasting op rente en royalty’s in 2018 al een “tot mislukken gedoemde PR-stunt van het kabinet”. “Ik kijk daar nu niet heel anders tegenaan,” zegt Vleggeert aan de telefoon. “Je kunt niet zeggen dat het niets doet, maar er zijn veel forsere maatregelen denkbaar. De lijst met belastingparadijzen die Nederland hanteert is nogal incompleet, er staan te weinig landen op om het effectief te laten zijn. Een bedrijf kan de ene structuur gewoon inruilen voor een andere, die net zo makkelijk werkt.”

Follow the Money heeft Uber meermaals om een reactie gevraagd. Het bedrijf wilde niet ingaan op inhoudelijke vragen. De woordvoerder van Uber verwees naar een verklaring die het bedrijf in 2019 aan Bloomberg gaf. Hierin meldde Uber dat het ‘zich blijft inzetten voor openheid en transparantie met belastingautoriteiten over de hele wereld’. Ook blijft Uber ‘trouw aan zowel de letter als de geest van de wetten in de vele rechtsgebieden waarin het actief is,’ volgens die verklaring. ‘Ik heb hier geen verdere informatie aan toe te voegen,’ aldus de woordvoerder.

• Amrit Sewgobind: “Mijn beeld, op basis van tientallen gesprekken met engineers en ontwikkelaars, is dat er in Nederland hooguit tien van hen bezig zijn met de app en het algoritme.” Redactiefoto.

Lees – via aanmelding – het complete artikel met illustraties hier: https://www.ftm.nl/artikelen/nieuwe-fiscale-omweg-uber?&utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_campaign=Uber_belastingparadijs