De komende tien jaar prijkt op alle binnenlandse treinen van het zogeheten hoofdrailnet het logo van de Nederlandse Spoorwegen. Het demissionaire kabinet had wel iets meer moeite mogen doen om te kijken of wat meer marktwerking op het spoor mogelijk was geweest, stelt het FD in een commentaar. Uit alle geledingen van de samenleving komt kritiek op de kabinetsplannen en vooral op de onderhandse gunning, de jaarlijkse tariefsverhogingen en vooral op de spitsheffingen.  

De onderhandse gunning, waar de Tweede Kamer in theorie nog een stokje voor kan steken, kwam vorige week vooral in het nieuws omdat de NS de mogelijkheid krijgt om een spitsheffing in te voeren. Dat er een akkoord is gesloten dat zeer voordelig is voor de zittende monopolist, zonder uitbreiding van de marktwerking, kreeg minder aandacht,” stelt het FD.  

Over die spitsheffing: de status is dat de NS een voorstel mag uitwerken en dat de Kamer er nog over gaat. Er is dus weinig over te zeggen. Behalve misschien dat het merkwaardig is dat het bedrijf enerzijds de spitsreiziger zwaarder wil belasten omdat die voor extra kosten zou zorgen (een piekbelasting is minder efficiënt), terwijl het bedrijf verlies lijdt nu die vermaledijde forens de trein sinds corona links laat liggen. Een eindoordeel is pas mogelijk als het voorstel er ligt. 

Het is goed dat scherp wordt gekeken naar deze gunning. Aan Kamerleden de taak om ook kritisch te zijn. Wel staat al vast dat de NS het huidige binnenlandse netwerk volledig mag blijven bedienen. En dat terwijl de dienstverlening niet altijd pico bello is. Een totaal vrije markt op het hele spoor is ongewenst op een metro-achtig netwerk. Maar waarom niet iets meer lijnen opengesteld voor concurrenten? In Limburg rijden de stoptreinen van Arriva tussen de intercity’s van de NS, en dat gaat prima. 

Marktwerking lijkt in politiek Den Haag nog maar weinig vrienden te hebben, zeker als het gaat om publieke diensten. Dat is onterecht. Concurrenten van de NS rijden al jarenlang aan de randen van het net. Op zijn minst een deel van die treinen is schoner, frequenter en punctueler dan toen de NS er nog reed. Vaak ook nog voor een lager subsidiebedrag. Waarom zou je dat niet uitbreiden? 

Niet alleen staat de marktwerking stil, de zittende monopolist krijgt zelfs subsidie. Terwijl er tot nu toe juist sprake was van een vergoeding aan de schatkist. De enige vooruitgang is dat enkele internationale lijnen worden opengesteld voor concurrentie, iets wat al veel eerder had moeten gebeuren.  

De Europese Commissie is een inbreukprocedure begonnen tegen Den Haag. Het is goed dat scherp wordt gekeken naar deze gunning. Aan Kamerleden de taak om ook kritisch te zijn. En mocht de concessie doorgaan, dan rust op de schouders van de NS-directie de dure plicht om de komende jaren nieuwe reizigers te lokken. 

• Commentaar FD:‘NS krijgt monopolie wel heel makkelijk’ Illustratie NS.