In de afgelopen jaren waren de nieuwe dienstregelingen mid-december aanleiding voor uitbreiding van het aanbod en aansluitingen van trein, tram, metro en bus. Sinds corona en vooral vanwege de daling van het aantal ov-reizigers en de personeelstekorten bij de ov-bedrijven is alles anders en met name op busgebied zijn de nieuwe dienstregelingen die vandaag ingaan een deceptie voor mensen die afhankelijk zijn van het ov. Het lijkt eerder alsof het Nederlandse ov fors afschaalt. Het alom gebruikte woord ‘versobering’ is een veelgebruikt eufemisme, terwijl er in de kwaliteit en kwantiteit van het ov in grote delen van het land uitermate fors wordt geknepen. De vervoersarmoede in dunbevolkte gebieden in Nederland neemt toe.

Freek Bos van Reizigersverenging Rover zegt tegen de NOS bezorgd te zijn: “Afgelopen jaar ging nog om relatief kleine veranderingen zoals minder bussen in het uur of het schrappen van de eerste of laatste rit. Maar nu worden hele lijnen opgeheven.” De NOS geeft Een, een dorp in het noorden van Drenthe, als voorbeeld. In de nieuwe dienstregeling is daar de regionale buslijn 84 opgeheven. Volgens de provincie maakten er te weinig mensen gebruik van en moet er door het wegvallen van de coronasteun worden bezuinigd. Een alternatief voor de inwoners is er niet, want de dichtstbijzijnde bushalte is nu kilometers verderop.

Inwoner en raadslid Christel Pijpker baalt er van. “Hoe moeten onze jongeren nu naar school? En de minder mobiele ouderen die boodschappen willen doen?” Pijpker legde zich er niet bij neer. “Ik startte een petitie en had talloze overleggen met provincies en vervoerders. Maar het mocht niet baten.”

Maar het dorp Een is bepaald geen uitzondering. Door heel Nederland worden dit weekend buslijnen definitief opgeheven, vooral in landelijk gebied.

In sommige gebieden zetten inwoners noodgedwongen nu met vrijwilligers zelf een bussysteem op: de aloude buurtbus. Maar daarbij komt vaak een hoop papierwerk kijken en er zijn veel mensen voor nodig om zo’n systeem soepel te laten draaien.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) kwam enige tijd geleden al tot de conclusie dat veel voorzieningen in landelijk gebied niet of nauwelijks meer met het ov bereikbaar zijn. Het PBL stelt onomwonden dat dit deels het gevolg is van politieke keuzes. En dat leidt tot vervoersarmoede omdat mensen niet volledig kunnen deelnemen aan de maatschappij omdat ze hun bestemming niet kunnen bereiken per ov.

Volgens Rover’s Freek Bos gebeurt het schrappen van een buslijn vaak vanwege de kosten. Maar daar kunnen overheden ook anders naar kijken, denkt hij. “Het openbaar vervoer kost geld. Maar wanneer mensen vereenzamen, kost de ggz misschien nog wel meer. Net als die speciale busjes die ouderen en hulpbehoevenden kunnen bestellen. Wat als daar nu gewoon een normale busdienst had gereden?”

In Nederland bepalen de provincies (of gemeenten, in het geval van de grote steden) via een aanbesteding welke vervoerder waar mag rijden. Daarbij horen ook voorwaarden, bijvoorbeeld dat een buslijn door een bepaalde plaats moet lopen, of minstens een keer per uur moet rijden. OV-bedrijven krijgen daarvoor een subsidie.

Elk jaar komt het ov-bedrijf met een voorstel hoeveel bussen ze voor dat bedrag kunnen laten rijden. Het provinciebestuur beoordeelt dat voorstel en neemt uiteindelijk het definitieve besluit of (bijvoorbeeld in tijden van bezuinigingen) een lijn wordt geschrapt.

Het opheffen van de buslijn geeft Christel Pijpker in Noord-Drenthe een nare bijsmaak. “Alsof we er hier op het platteland niet toe doen. Ze zeggen: jullie zijn niet rendabel. En de gevolgen ziet Pijpker nu al om haar heen. “We zien hier dat gezinnen het opheffen van de buslijn meenemen als reden om te verhuizen. Bijvoorbeeld omdat ze kinderen hebben die straks naar de middelbare school verderop moeten. Dat vind ik doodzonde.”

Wijzigingen voor de bus, tram, metro en veerponten zijn te vinden op de websites van de vervoerders. Ook routeplanner 9292.nl heeft een overzicht gemaakt.

• In de nieuwe dienstregeling worden vooral veel buslijnen geschrapt vanwege ‘onrendabel’; Vervoersarmoede neemt toe. Redactiefoto.