Wat is wel waar dan? In de evaluatie staat dat het budget krap was, nooit is bijgesteld, en dat aannemers en Rijkswaterstaat onvoldoende naar elkaar luisterden. “Dat kwam doordat er nog maar één aannemerscombinatie over was. Tijdens de zogeheten dialoogfase wil je juist meer met elkaar doen (prijs en risico’s en plan bespreken, red), maar nu waren ze in deze situatie gevangen door de aanbestedingsregels. Op het moment dat meer partijen overblijven, is er meer ruimte om bijvoorbeeld te schaven aan ‘te hoge’ eisen.” 

Vooraf was er al kritiek op de contractvorm. Had Rijkswaterstaat de aanbesteding niet op voorhand moeten afgelasten? “Achteraf kun je dat natuurlijk best zeggen. Maar de Van Brienenoordbrug werkt nu ook als katalysator van een transitiefase die al door Rijkswaterstaat is ingezet. Er gaat heel veel gebeuren op het gebied van V&R in Nederland. Waterstaat is er nu van overtuigd dat dit een andere aanpak vraagt, die heeft veel geleerd van de Van Brienenoordbrug. Het is zaak dat ook het ministerie ervan leert.” 

“Het ministerie wil vooraf altijd precies weten wat iets kost, maar zal moeten wennen aan het idee dat de kosten van de vervangingsopgave niet allemaal vooraf te beprijzen zijn. Ga zelf maar eens een huis verbouwen van dertig jaar oud. Trek een plafondplaat open en je schrikt altijd. Trek het behang van de muur en je komt dingen tegen die je van tevoren niet wist.” 

De Van Brienenoordbrug wordt opnieuw aanbesteed, te beginnen met enkel het beweegbare deel. Wordt het opknippen van het project goedkoper? “Dat weet ik niet, maar de aanbesteding komt wel in rustiger vaarwater en dat is altijd goed. Overigens is alleen al het beweegbare deel een hell of a job, dat gaan we integraal aanbesteden. Het geeft ons vervolgens ook tijd om goed na te denken over de aanpak van de stalen bogen.” 

De V&R-opgave is groot. Wat moet er anders? “Te lang was het adagium ‘de markt tenzij’. Dat is een verkeerd uitgangspunt. Als je directeur bent van een koekjesfabriek moet je zelf verdomd goed weten hoe je koekjes maakt. Rijkswaterstaat zal veel meer moeten investeren in uitvoeringskennis en vakmanschap. Dan zul je zien dat de wig die er nu is tussen een budget en een uiteindelijke bouwsom zal reduceren. Meer dan zeventig procent van de meerkosten op een gemiddeld project bestaat uit verbrande uren.” 

Wat zijn verbande uren? “Vertraging. Doordat men steeds hamert op aantoonbaarheid van keuzes staan hele projecten soms weken, maanden stil.” 

U zegt ook: Rijkswaterstaat moet meer vakkennis in huis halen. Nu is één op de vijf werknemers van Rijkswaterstaat ingenieur, is dat te weinig? “Ja. Zestig jaar geleden is de eerste Van Brienenoordbrug gebouwd. Toen wisten we nog niet eens hoe we het woord ‘computer’ moesten schrijven en toch heeft dat ding er zestig jaar gelegen. Dat vakmanschap moet weer terugkomen. Overigens is dat probleem groter, getuige de collegebanken van de TU in Delft en in Twente – die zitten niet meer zo vol als vroeger. Toen ik studeerde moest je zo ongeveer knokken voor een plek, nu zijn alleen de eerste paar rijen bezet. Dat is buitengewoon triest.” 

Kijkend naar de Van Brienenoordbrug: zie je licht aan het eind van deze tunnel?
“Ja. De ontkenningsfase is voorbij. Afnemers kruipen weer naar elkaar toe en de grote opdrachtgevers hebben het arrogante juk dat ze wellicht in het verleden hadden, van zich afgeworpen omdat men beseft dat ze elkaar echt nodig hebben.” 

• Projectendokter Paul Janssen: “Rijkswaterstaat moet meer vakkennis in huis halen”. De Van Brienenoordbrug wordt opnieuw aanbesteed. Foto Rijkswaterstaat.