De luchtvaartsector kan zich niet verschuilen achter een algeheel economisch probleem. De branche heeft er de afgelopen jaren zelf voor gezorgd dat werk op veel plekken in de luchtvaart onaantrekkelijk is geworden. Vakbonden wijzen al jaren op de gevolgen van het steeds opnieuw aanbesteden van cruciale werkzaamheden als schoonmaak, beveiliging en afhandeling van passagiers en vracht. Arbeidsvoorwaarden en loon raken daarbij uitgemergeld tot het minimum van wat mogelijk is in wetten en cao’s.

Zowel luchthaven als maatschappijen zeiden de afgelopen weken veel geleerd te hebben van de zomer vorig jaar, toen personeelsgebrek en drukte ook al voor problemen zorgden, is niet gelukt. Als het op één plek misloopt kan de hele luchthaven tot stilstand komen, zoals afgelopen weekend bleek, toen 150 platformmedewerkers van KLM het werk neerlegden uit angst dat ook hun werk wordt uitbesteed.

De chaos van afgelopen week is niet alleen de luchtvaartsector te verwijten. Terwijl Schiphol regelmatig de deuren letterlijk sluit, ligt 60 kilometer verderop het uitgestorven kant-en-klare Lelystad Airport dat juist is bedoeld om vakantievluchten op te vangen zodat Schiphol zelf niet vastloopt. Door een combinatie van verzet uit de omgeving, geklungel met vergunningen en milieuberekeningen en politieke onwil is het polderveld, waarin Schiphol ruim 90 miljoen euro heeft gestoken, nog altijd gesloten. Inmiddels klinken tot aan het kabinet geluiden om ‘Lelystad’ maar helemaal dicht te laten.

Sinds vorige week vraagt Schiphol luchtvaartmaatschappijen actief vluchten te schrappen als ze dat door hun eigen sores al niet zelf hadden gedaan. Gebeurt dat niet vrijwillig, dan dwingt de luchthaven dat via een ‘local rule’ naar rato over alle maatschappijen af. Daarmee bereikt Schiphol nu wat de milieubeweging en bewonersgroepen al jaren bepleiten: minder vluchten.

Vooral voor vakantievliegers is vluchten schrappen in vakantietijd een onbegaanbare weg. Ook omdat zíj opdraaien voor kosten en boetes bij annuleringen en vertragingen terwijl Schiphol — dat zich juridisch altijd kan verschuilen achter veiligheid – financieel buiten schot blijft.

Het is daarbij extra wrang dat luchtvaartmaatschappijen sinds deze chaosmaand 9 procent meer havengelden aan Schiphol moeten betalen, dat zo zijn coronaverliezen wil dempen. In 2023 en 2024 gaan die tarieven elk jaar nog eens 12 procent omhoog.

Omdat er zoveel oorzaken zijn voor de Schipholchaos is er ook niet één oplossing, hoezeer de luchtvaartsector de huidige problemen ook op personeelstekorten gooit. Zeker nu mensen met hun reisgedrag massaal aangeven te willen blijven vliegen, zullen alle problemen stuk voor stuk moeten worden aangepakt. En dat gaat nog jaren duren.

• Schiphol: van beste vliegveld ter wereld naar lachertje in de luchtvaart. Lelystad dan maar open? Redactiefoto.