VBO-topman Pieter Timmermans en professor Christa Sys, houder van de leerstoel Transport aan de Universiteit Antwerpen, stellen naar aanleiding van de Week van de Mobiliteit in Trends/Tendances vijf prioriteiten voor met het oog op een mobiliteitsplan op lange termijn, waarover de gewesten en de federale regering het eens kunnen worden.  

1. Ja tegen een kilometerheffing, maar overal

Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) herhaalt dat het voorstander is van een kilometerheffing voor alle wegvoertuigen. “We zijn hier al sinds 2017 voorstander van, op voorwaarde dat dit de verkeers- en inschrijvingsbelasting vervangt”, legt gedelegeerd bestuurder Pieter Timmermans uit. “Wij verkiezen een belasting op gebruik boven een belasting op bezit. Met bedragen die variëren naargelang de tijd en de plaats, om de doorstroming te verbeteren.” 

Het idee wordt ontwikkeld als een project in Brussel, maar niet in Vlaanderen of Wallonië. Timmermans: “Het heeft geen zin om deze belasting slechts in één regio in te voeren; ze moet overal worden toegepast om effectief te zijn.” 

Christa Sys, de houder van de leerstoel Transport, Logistiek en Havens aan de Universiteit Antwerpen en voorzitter van het Platform Mobiliteit en Logistiek van het VBO, is van mening dat deze maatregel een noodzaak is. “Vanuit academisch oogpunt is transport, theoretisch gezien, te goedkoop en vanuit sociaal oogpunt veroorzaakt het een verlies. Dat kan worden gecorrigeerd met een prijsmechanisme. Er is een heffing voor zware vrachtvoertuigen, maar we zouden een verschillende heffing kunnen toepassen voor auto’s tijdens piek- en daluren.” 

2. De bedrijfswagen: te behouden tot na 2030

Het is een onderwerp dat bij de volgende verkiezingen weer aan de orde zou kunnen komen. Pieter Timmermans vindt dat de gunstige fiscale regeling voor bedrijfswagens behouden moet blijven. “We willen stabiliteit”, zegt hij. Voorlopig bevoordeelt het fiscale kader emissievrije (elektrische) wagens en geeft het steeds minder voordeel aan wagens die op fossiele brandstof rijden. Dat helpt om het Belgische wagenpark tot op zekere hoogte groener te maken, ondanks de nog steeds hoge kostprijs van elektrische wagens.  Maar is het nog steeds verdedigbaar om dat systeem ook na 2030 te handhaven? “Het is onderdeel van het salarispakket”, verdedigt Pieter Timmermans. “Als je het afschaft, vertegenwoordigt dat het equivalent van 500 of 600 euro netto minder per maand. Welke partij of regering zou dat voordeel kunnen afschaffen? Om 600 euro per maand te compenseren, zou je een verhoging van 1.200 euro per maand nodig hebben. Economisch gezien is dat te veel.” 

3. Een nationaal gedeelde visie op mobiliteit, of ‘het Brussel-Zuid-effect’

“Wat mobiliteit betreft, hebben we hetzelfde syndroom als Brussel-Zuid. Er zijn grote problemen, maar iedereen schuift de hete aardappel door”, zegt Pieter Timmermans. Volgens hem is de scheiding tussen de federale overheid voor spoorwegen en de gewesten voor wegen en ander openbaar vervoer soms rampzalig, waarbij iedereen in zijn eigen hoekje werkt, terwijl mobiliteit geen regionale grenzen kent. “We moeten een beleid ontwikkelen dat de regionale grenzen overschrijdt. Ik heb het niet over herfederaliseren of regionaliseren wat nog niet geregionaliseerd is, maar over samen een gezamenlijk actieplan opstellen. De mensen zijn het zat, ze willen oplossingen.” 

Het is essentieel, vervolgt Sys. “Het organiseren van mobiliteit is een belangrijke factor in het concurrentievermogen van een land. Ze ziet dat duidelijk in Singapore, waar ze dit interview vanop afstand beantwoordde. “We hebben een langetermijnvisie nodig, tot 2050 en verder. En niet alleen voor passagiersvervoer, maar ook voor vrachtvervoer. Het zou beter zijn om één minister van transport te hebben die de langetermijnvisie organiseert.” 

“We kennen België, de situatie is wat ze is met vier ministers”, vervolgt Pieter Timmermans. “Maar ze moeten het eens kunnen worden over een visie die verder gaat dan de verkiezingen, een gemeenschappelijke visie die aan het begin van de legislatuur wordt opgesteld.” 

“Een belangrijk element is de snelheid van de implementatie van een mobiliteitsbeleid, ik zie dat in Azië”, voegt Sys toe. “Professor Gus Blauwens, die ik heb opgevolgd, had het al over een kilometerheffing en het internaliseren van de externe kosten van vervoer. Ik geef al dertien jaar les. We praten er nog steeds over…” 

4. Meer tests en meer experimenten toestaan

“Europees commissaris Didier Reynders was onlangs in San Francisco en probeerde er een robotaxi uit”, zegt Pieter Timmermans. “We willen onvermijdelijke ontwikkelingen niet afremmen. Laten we interessante nieuwe ontwikkelingen opnemen in onze wetgeving, laten we open zijn, we hebben geavanceerde universiteiten en onderzoekscentra, laten we proactief zijn.” 

“In Singapore hebben we demonstraties met drones gezien”, legt Christa Sys uit. “Ik weet niet zeker of dat de oplossing zal zijn voor e-commerce, maar vooral voor het verbinden van ziekenhuizen, het transporteren van organen en vaccins biedt het nieuwe en ongelooflijk snelle middelen.” 

5. Publiek-private partnerschappen aanmoedigen

Publiek-private partnerschappen stellen de overheid in staat om te investeren zonder de schuld van het land te belasten. Dat is met name toegepast op de Diabolo, een spoortunnel en brug die de luchthaven van Brussel verbindt, gefinancierd met tolgeld. “Zo’n formule is heel nuttig, want we hebben veel investeringen nodig”, zegt Pieter Timmermans. “Sommige mensen zeggen dat de staat alles moet financieren. Maar dat zal een druk leggen op het tekort en de schuld, die al erg hoog zijn.” 

• VBO over mobiliteit: ‘Fiscaal gunstregime voor bedrijfswagens moet blijven’. Illustratie VBO.