Volgens burgemeester Andy Burnham had Greater Manchester in 2019 meer dan 830 busdiensten die werden gerund door 30 exploitanten met 150 soorten kaartjes. Een enkele reis kostte meer dan £ 4 (€ 4,74), tegenover £ 1,55 (€ 1,84) in Londen. In september 2023 won Burnham een langdurige strijd om de controle over de busdiensten met een systeem van franchising terug te krijgen. Het lijkt erop dat het zijn vruchten afwerpt: in zes maanden van ‘herregulering’, die nu de helft van de stadsregio bestrijkt, steeg het aantal passagiers met 5%, waren de passagiersinkomsten £ 3 miljoen (€ 3,5 miljoen) hoger dan voorspeld en is de stiptheid met meer dan 10% gestegen. Het is niet verrassend dat burgemeesters in de regio’s West Yorkshire, Liverpool en South Yorkshire dit voorbeeld volgen. 

Deze omschakeling kost echter tijd: met de wetgeving uit 2017 die stadsregio’s toestaat busfranchising in te voeren, zullen de bussen van Liverpool pas eind 2028 volledig in franchise rijden, terwijl West Yorkshire pas in 2027 de eerste lokaal gereguleerde bussen zal zien. Volgens Labour zal nieuwe wetgeving dit proces versnellen en het voor autoriteiten gemakkelijker maken om de busdiensten te verbeteren.  

Bussen moeten betaalbaar en betrouwbaar zijn en ze kunnen niet zomaar stoppen met rijden buiten de meest winstgevende uren. Te midden van een post-pandemische terugval in het aantal passagiers en een kostencrisis, kondigde de stadsregio Liverpool in juni 2022 de invoering aan van een bustariefplafond van £ 2 (€ 2,37), wat burgemeester Steve Rotheram betitelt als “een van de beste dingen die ik ooit heb gedaan”. Drie maanden later volgde de overheid met een eigen tariefplafond van £ 2 (€ 2,37) voor busdiensten in heel Engeland, waarmee het aantal passagiers met 10% werd verhoogd. Dat tariefplafond zal in december eindigen.  

De volgende stappen na deze aankondiging zijn cruciaal. Busdiensten zijn nog steeds niet hersteld tot het niveau van vóór de pandemie en gemeenteraden zullen moeilijke beslissingen moeten nemen over welke voertuigen welke wegen gebruiken – en hoe de ruimte het meest efficiënt kan worden gebruikt. Op een route in Nottingham vertegenwoordigen bussen bijvoorbeeld 5% van het spitsuurverkeer, maar vervoeren ze 48% van de mensen. 

Dan is er nog het grote probleem van financiering, dat momenteel gefragmenteerd, bureaucratisch en afhankelijk is van de winnende biedingen van gemeenten. Hoewel de nieuwe richtlijnen stellen dat gemeenten volledig begrote financieringsplannen moeten verstrekken om diensten over te nemen, is de realiteit dat gemeenten ten einde raad zijn na 14 jaar van bezuinigingen. Sommige gemeenten (zoals Birmingham) dreigen failliet te gaan. Het teruggeven van het openbaar vervoer aan de overheid zal tijd en gezamenlijke steun kosten.  

Eén vraaggestuurde dienst in Wales, Fflecsi-bus – een dienst die vergelijkbaar is met Dial-a-Ride – is misschien een waarschuwend verhaal. Ondanks de populariteit werd het vorig jaar geschrapt toen de financiering van de lokale overheid werd ingetrokken, waardoor passagiers in de steek werden gelaten, waaronder een die zelfs overwoog om te verhuizen. De gesubsidieerde tarieven van £2 in Engeland zijn populair gebleken. Maar die lage tarieven bestaan slechts tijdelijk, met een gat van bijna drie uur tussen de diensten in de avondspits. Ondertussen verwelkomen campagnevoerders zoals Transport Action Network de plannen, met een serieuze mijlpaal in de richting van 2030, terwijl de Campaign for Better Transport schat dat het leveren van een fatsoenlijke busdienst in heel Engeland £ 10 miljard (€ 11,84 miljard) zal kosten. 

Openbaar vervoer moet, volgens degenen die campagne voeren voor een beter OV, net zo belangrijk zijn als gezondheidszorg of onderwijs. Volwaardig, gezond leven en bijdragen aan de maatschappij kan niet zonder OV. Dat wil niet zeggen dat sommige diensten niet winstgevend zullen zijn – het verschil is dat geld terug zou kunnen gaan naar het verbeteren van onze vervoerskeuzes in plaats van naar de zakken van de aandeelhouders.  

• Burgemeester Andy Burnham blies busdiensten in Greater Manchester via franchise Bee Network nieuw leven in. Foto Greater Manchester/Bee Network.