Rail

De chaos op Schiphol versnelt de plannen van reisgigant Sunweb om het aanbod van vliegvakanties te verminderen. Later dit jaar gaat de tweede touroperator van Nederland met eigen treinen naar vakantiebestemmingen rijden. “Met alle stress rondom vliegen is het goed dat er alternatieven komen.” Al eerder dit jaar bond Sunweb-topman Mattijs Ten Brink in Het Parool de kat de bel aan. De tweede touroperator in Nederland gaat vanwege het milieu en de oplaaiende discussie over duurzaam reizen, minder op vliegvakanties leunen en meer alternatieven in de online reisgidsen zetten.

Vanwege de druktechaos op Schiphol wordt de stap naar alternatieve reismogelijkheden versneld gezet. De komende maand vertrekken vanuit Amsterdam, Utrecht en Arnhem de eerste vakantietreinen met klanten van Sunweb-dochter ‘Eliza was here’ richting het Italiaanse Bari. Het is een eerste aanzet, zegt Ten Brink. “Daarmee haal je mensen misschien nog niet massaal uit het vliegtuig of de eigen auto. Maar je laat ze zo wel wennen aan het product trein. Later dit jaar maken we meer stappen. Deze winter beginnen we met treinen richting de Alpen. Winterbestemmingen liggen mooi dichtbij voor de nachttrein. Zomer 2023 breiden we uit met nachttreinen naar Zuid-Frankrijk en Italië, waarmee we tienduizenden mensen uit het vliegtuig kunnen halen.” 

“We zijn in vergaande gesprekken met treinaanbieders, bedrijven die het makkelijk maken om internationaal te boeken en verbindingen aan elkaar te knopen. Of we in staat zijn hele treinen aan te bieden? Ik wist niet eens dat je zelf een trein kunt kopen, je gewoon een slot aanvragen, de spoorwegmaatschappij hangt er een locomotief voor en dan ga je op weg. We kwamen in een heel nieuwe wereld terecht.”

Bij de trein zal het niet blijven. “We beginnen nu met de trein maar we zijn al een van de grootste aanbieders van busvakanties. Zeker moderne bussen zijn al heel zuinig en een goed alternatief voor auto en vliegtuig. En we blijven kijken naar dichtbijvakanties in eigen land en de buurlanden, met alternatief vervoer.”

Onlangs maakte marktleider TUI ook al bekend voor stedenreizen eigen nachttreinen in te zetten, na het eerdere pleidooi van Ten Brink. “Soms moet je er vroeg bij zijn om de steen in de vijver te gooien en het gesprek op gang te krijgen,” zegt hij lachend. “Maar dit is geen concurrentieslag. Dit moeten we in de reiswereld van elkaar leren, desnoods door samen op te trekken. Deze verandering is in ons aller belang, van de sector en van de samenleving. ”

“Niet bij bij iedereen zal dit vriendelijke reacties opleveren. Er zullen vast mensen klaar staan dat het aanbod niet genoeg is, treinreizen lang duurt, te duur of te ingewikkeld is. Dat gaan we niet veranderen. Maar zonder te beginnen, los je nooit iets op.”

Naast alternatieve reismanieren zoekt Sunweb met Transavia, Brussels Airlines en het Duitse Eurowings actief naar alternatieven voor het overvolle Schiphol. “We zijn voor deze zomer zeer bewust bezig alternatieven op regionale vliegvelden te zoeken. Een behoorlijke hoeveelheid klanten boekt al via Duitse luchthavens.”

Sunweb stopt met CO₂-compensatie, de ‘schaamlap’ waarmee de milieubelasting van vakantiereizen worden afgekocht door mee te betalen aan CO₂-projecten, zoals het planten van bomen.

De reisgroep, die voor corona in 2019 ruim een miljoen Nederlandse vakantiegangers trok, gebruikt het geld in het vervolg om duurzame vliegtuigbrandstof te kopen. Daar zal het volgens Ten Brink niet bij blijven. “We kijken verder naar maatregelen om de milieubelasting van onszelf en onze klanten te verlagen. Bijvoorbeeld met lokale maatregelen of via een fonds waar andere partners of klanten in kunnen bijdragen. Zolang het direct effect heeft en het resultaat meetbaar is.”

• Na TUI stapt Sunweb – na aanhoudende chaos op Schiphol – op initiatief van CEO Mattijs Ten Brink ook deels in de trein èn de bus. Foto Sunweb.

De overlegcommissie is het in grote lijnen eens geworden over de aanleg en uitbreiding van metrolijn 3. Er kwam een positief advies, maar wel met tweehonderd voorwaarden. Het Gewest moet zich, aldus stadskrant Bruzz, nu over de vergunning buigen. Experts wijzen erop dat het project nog altijd kan worden stopgezet. Sommige specialisten pleiten voor een nieuwe, tweede tramlijn die Albert en Bordet moet verbinden.

“De werkzaamheden voor de tweede fase zijn nog niet begonnen: het is nog mogelijk de plannen voor dit deel af te schaffen,” zegt Pierre Laconte, ex-topman van de UITP, de internationale unie van vervoersmaatschappijen, maar via zijn Foundation of Urban Environment nog steeds actief in de wereld van de mobiliteit.

Het Brusselse miljardenproject bestaat namelijk uit twee fases: van de premetro tussen Albert en het Noordstation een metro maken en tijdens de tweede fase de metro doortrekken van het Noordstation naar Bordet. Een vergunning voor deze werken is nog niet afgegeven. Wel heeft de overlegcommissie een positief advies geformuleerd. De tweehonderd voorwaarden laten volgens Laconte zien dat er veel discussie was over de plannnen voor metro 3, maar ze zijn onvoldoende om het project stop te zetten.

Spijtig, vindt Laconte, want Brussel zou het voorbeeld van Lyon kunnen volgen: “Sinds de coronacrisis zie je dat de metro internationaal alleen nog wordt aangelegd als er een werkelijke vraag is vanuit de groep reizigers.” In overige gevallen gaat de voorkeur uit naar de ontwikkeling van tram- en busnetwerken in plaats van metronetwerken. Dat is een goedkopere optie, waardoor geld overblijft voor andere overheidsuitgaven.

De financiering is ook voor Chris Kesteloot een belangrijk punt van kritiek: “De kosten worden geraamd op 2,3 miljard, maar grootschalige metroprojecten vallen vaak duurder uit,” zegt de emeritus hoogleraar in sociale en economische geografie. “Ook de aanbevelingen uit het advies brengen extra kosten met zich mee.”

Tegelijkertijd is die kostprijs niet meegenomen in de enquete naar de wens van de Brusselaars naar deze metro. “Bouwheer Beliris zwaait soms met een enquête waaruit blijkt dat een grote meerderheid van de Brusselaars voorstander is van metro 3. Maar daarin werden de kosten voor de bouw van de metro niet genoemd. Dat is alsof je naar het restaurant gaat en vraagt: wil je champagne of water? Zonder daarbij de prijs te noemen.” Het is volgens Kesteloot slechts één van de vele voorbeelden voor de ondemocratische besluitvorming rond de bouw van metro 3. 

Zowel Kesteloot als Laconte zijn ervan overtuigd dat het stopzetten van metro 3 nog steeds de beste optie is. “Zo kan tram 55 behouden blijven. Want metro 3 (die tram 55 zal vervangen) zal de mobiliteitsproblemen daar niet oplossen.”

“Tussen Helmet en Liedts nemen mensen de tram voor korte afstanden. Men vervangt een efficiente lokale lijn door een regionale metrolijn die zo diep onder de grond ligt dat het reizigers een paar minuten de tijd kost om naar boven te gaan. Bovendien zullen ze vervolgens verder moeten stappen, de metro biedt maar de helft van de haltes aan.” Een tweede tramlijn zou een beter alternatief zijn, vinden de meeste experts. “Die kost maar een tiende van de nieuwe metro.”

• Experts voorlopig nog positief over Brusselse metrolijn 3; ‘Een nieuwe tramlijn is misschien beter’.

Via een cryptische mededeling op de website van de start-up, deelde nachttreinexploitant European Sleeper mee dat er deze zomer – anders dan gepland – nog geen nachttreinen tussen Brussel, Amsterdam, Berlijn, Dresden en Praag zullen rijden. Ook een nieuwe richtdatum is er nog niet, “om eventuele teleurstelling te vermijden, geven we nog geen nieuwe datum.”

Voor de nachtelijke verbinding werkt European Sleeper samen met de Tsjechische privé-spooronderneming RegioJet. Wel zegt European Sleeper nog te werken aan andere nachttreinen. “We zien veel mogelijkheden richting het zuiden van Europa, maar een trein naar Scandinavië klinkt ook veelbelovend,” luidt het.

Momenteel rijdt er één nachttrein in België. De NightJet van de Oostenrijkse spoorwegmaatschappij ÖBB rijdt drie keer per week tussen Brussel (via Luik en Duitsland) en de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. Vanuit Amsterdam rijdt ook een NightJet naar Wenen en rijdt ook de nachttrein van GreenCityTrip (die eerder uit Breda vertrok) naar Venetië, Milaan, Innsbruck, Praag, Verona en Wenen.

• Nachttrein European Sleeper vertrekt voorlopig nog niet vanuit Brussel en Amsterdam. Foto European Sleeper.

Zoals gebruikelijk raadt de NMBS reizigers ook maandag aan de online reisplanner te raadplegen, nu de spoorwegmaatschappij op de eerste dag van de week maar liefst tien piekuurtreinen uit de dienstregeling haalt als gevolg van een tekort aan treinbegeleiders (conducteurs). Zonder treinbegeleider mag een trein niet vertrekken. In een persbericht stelt de NMBS laconiek “dat de reizigers nu tenminste duidelijkheid hebben.” De afschaffingen en personeelsproblemen zijn het grootst in de provincie Antwerpen, waar er bijzonder veel ziektegevallen zijn.

“We nemen deze beslissing niet graag”, zegt NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman het Nieuwsblad. “Maar het is noodzakelijk. Er zijn op dit moment te veel treinbegeleiders afwezig. En die zijn nu eenmaal nodig voor de veiligheid van de reiziger. Een trein kan namelijk niet rijden zonder treinbegeleider.”

De beslissing om de treinen dan maar volledig te schrappen, komt er ook om de reiziger duidelijkheid te geven. “Het gebeurde dat reizigers op het moment zelf verrast worden omdat een trein niet kan vertrekken. En dan is er niet altijd een snelle oplossing. Nu hebben de reizigers duidelijkheid over hun treinen en kan er ook ruim op voorhand naar het alternatief gekeken worden. Ze vinden die via de reisplanner, op de website of in de app.” 

Volgens de NMBS worden de P-treinen, die alleen ’s ochtends en ’s avonds rijden, tijdelijk uit de dienstregeling gehaald. Maar wanneer de treinen opnieuw zullen rijden, is niet duidelijk. “Het gaat sowieso om treinen in de regio waar de afwezigheid het hoogst is”, aldus Temmerman. “Die afwezigheid komt voornamelijk door ziekte. En daar is veel marge voor nodig, die er momenteel niet is. Het is moeilijk te zeggen wanneer deze treinen opnieuw zullen rijden.”

Er wordt volgens Temmerman intussen hard gewerkt aan een oplossing. “NMBS werft dit jaar 1.300 nieuwe medewerkers aan. Onder hen ook 260 treinbegeleiders, de helft daarvan is al aangenomen. Die zijn momenteel nog een opleiding van vijf maanden aan het afronden. We hopen ze vanaf juni te kunnen inzetten.” De treinen die geschrapt worden rijden tussen Herentals, Lier en Antwerpen-Centraal en Neerpelt en Brussel-Zuid.

De spoorvakbonden zijn niet te spreken over de situatie. “Treinen afschaffen of niet laten uitrijden omdat we niet genoeg personeel vinden: dat is ongezien”, beklemtoont Peter Vanderborght van ACV Transcom. Vanderborght stelt zich ook vragen bij de uitleg over zieke medewerkers.

• NMBS schrapt vanaf maandag tien piekuurtreinen in de provincie Antwerpen vanwege personeelstekort: “Zonder conducteur kan een trein niet vertrekken.” Foto NMBS.

“Wegens personeelsgebrek” is gisteren de trein van Mol naar Antwerpen afgeschaft.” Het voorbije weekend reed om dezelfde reden een hele dag zelfs geen trein tussen Mechelen en Sint-Niklaas. “De reizigers worden wanhopig”, zeggen zowel TreinTramBus als de spoorvakbonden tegen de Gazet van Antwerpen.

De krant noemt diverse voorbeelden van treinen die (ineens) niet rijden of voor een dag worden afgeschaft: “Woensdagochtend in het station van Mol. Honderden reizigers op de trein richting Antwerpen krijgen eerst te horen dat ‘door personeelsgebrek’ het vertrek van de trein voor onbepaalde tijd is uitgesteld.

‘Enkele minuten later klonk vervolgens dat de trein afgeschaft werd en we allemaal moesten uitstappen’, zucht oud-VRT-journalist en voormalig N-VA-politicus Siegfried Bracke, die ook op deze trein zat.”

Voor treinreizigers is het personeelsgebrek niet nieuw: dit weekend zag de NMBS zich zelfs genoodzaakt de trein van Mechelen naar Sint-Niklaas de hele dag af te schaffen, omdat ze onvoldoende personeel bijeen kreeg. “Datzelfde personeelsgebrek zorgt er bovendien voor dat de NMBS nog maar drie in plaats van vier treinen per uur van Antwerpen naar Brussel laat rijden en er ook op andere verbindingen minder frequent wordt gereden dan het officiële spoorboekje aangeeft”, zegt Kees Smilde van reizigersvereniging TreinTramBus. Hij gewaagt van een contractbreuk met de reiziger en vangt erg veel boze reacties op. “Reizigers worden wanhopig. Dit is geen kwaliteitsvolle dienstverlening meer.”

Ook de spoorvakbonden zijn de situatie beu. “Treinen afschaffen of niet laten uitrijden omdat we niet genoeg personeel vinden: dat is ongezien”, beklemtoont Peter Vanderborght van ACV Transcom. Hij pikt de uitleg van de NMBS-directie ook niet dat dit deels komt door veel zieke medewerkers. “Het echte probleem is te weinig personeel. In 2014 telde de NMBS 35.000 medewerkers, nu nog 27.500. Er is geen marge meer. Wanneer iemand uitvalt door ziekte is er niemand om dat op te vangen.” Mede daarom organiseren de vakbonden een ov-staking op 31 mei.

“Het personeelsprobleem bij de NMBS wordt alsmaar prangender, we kunnen zelfs de basisdienst niet meer garanderen”, zeggen de verschillende vakorganisaties. Minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) erkende in de Kamer, na forse kritiek van onder meer coalitiepartner CD&V op de vele afgeschafte treinen, dat de spoorwegmaatschappij met serieuze personeelstekorten kampt.

De NMBS is dringend op zoek naar zo’n 1.300 personeelsleden, infrastructuurbeheerder Infrabel naar 900 nieuwe mensen. Volgens de NMBS is er beterschap op komst, wanneer volgende maand zo’n 140 extra treinbegeleiders na hun interne opleiding aan de slag kunnen. De vakbonden doen dit af als een “druppel op een hete plaat”.

• Personeelsproblemen bij de NMBS maken treinreizigers “wanhopig”; staking in het ov op 31 mei. Redactiefoto.