Rail

De Intercity Den Haag-Heerlen-Aken komt er voorlopig niet, ontdekte 1Limburg. Pas vanaf 2030 zou een dergelijke trein mogelijk worden, maar dan zouden eerst honderden miljoenen geïnvesteerd moeten worden in de infrastructuur. Dat blijkt uit een analyse van ProRail die door staatssecretaris Stientje van Veldhoven naar de Tweede Kamer is gestuurd.

Er waren twee concrete voorstellen voor deze intercity. Een van NS, de ander van vervoerder Arriva. In beide scenario’s gaat de Intercity naar Aken uiterlijk in 2025 rijden. Uit de analyse blijkt nu dat dit niet haalbaar is. Of er in de toekomst überhaupt een intercity Den Haag – Aken komt, is onzeker. Een directe intercity is volgens Van Veldhoven niet veel sneller dan de verbinding met overstappen. Een directe trein zou in Eindhoven een lange stop moeten maken, en in Aken minimaal 30 minuten moeten wachten voor de terugrit.

De ProRail-analyse wijst uit dat de Intercity naar de Duitse stad maar een beperkt aantal internationale reizigers oplevert: tussen de 400 en 700 per dag. De verkenning van ProRail toont ook aan dat het aantal reizigers beperkt is. “Het aantal reizigers vanuit de Randstad en het aantal reizigers naar verdere bestemmingen dan Aken is zeer beperkt. Dit wordt verklaard door het feit dat voor langeafstandsreizigers alternatieve verbindingen zoals de ICE Amsterdam – Frankfurt en de Intercity Eindhoven – Düsseldorf sneller, korter en directer zijn”, zo staat in het ProRail-stuk.

Staatssecretaris Van Veldhoven schrijft in de brief aan de Kamer dat er jaarlijks een exploitatietekort van 10 tot 15 miljoen wordt verwacht. Als de trein vanaf Eindhoven (de Arriva-variant) zou rijden zou het tekort kleiner zijn, maar kan het nog altijd oplopen tot 7,5 miljoen per jaar. Een Intercity Den Haag – Aken kan bovendien niet kostendekkend worden.

Als de intercity naar Aken er uiteindelijk wel komt, zijn aanpassingen bij het station in Eindhoven noodzakelijk. “De uitkomsten van de nadere verkenning van ProRail benadrukken nogmaals de noodzaak voor maatregelen rond station Eindhoven om dit station als (internationale) knoop verder te kunnen ontwikkelen”, schrijft Van Veldhoven. Hier is al 50 miljoen euro voor beschikbaar gesteld. Van Veldhoven verwacht in het najaar meer duidelijkheid hierover te hebben.

• Analyse ProRail wijst uit: Intercity Den Haag-Aken niet haalbaar voor 2030. Foto NS.

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft zware kritiek geuit op de financiering van de verlenging van de Noord/Zuidlijn. Ook de Ringlijn afbouwen bij Haven-Stad vinden de deskundigen onzin: Amsterdammers moeten maar gaan fietsen naar de dichtstbijzijnde halte, schrijft Het Parool.

Het doortrekken van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol en Hoofddorp en het afbouwen van het laatste stukje van de metroringlijn 50 tussen Centraal Station en Isolatorweg staan flink onder druk nu onafhankelijke deskundigen zich over de plannen buigen. Het Nationaal Groeifonds was al eerder flink sceptisch. Ook de rekenaars van het CPB die hen adviseren zijn er allerminst van overtuigd dat de plannen van de Metropoolregio Amsterdam, de NS en luchthaven Schiphol wel zo verstandig zijn.

Het CPB vindt, na een gedetailleerde doorrekening, de financieringsplannen voor de Amsterdamse plannen niet solide. Dit ondanks de 1,5 miljard euro subsidie die werd beloofd vanuit het Nationaal Groeifonds. Aanvankelijk hoopte Amsterdam op 4,6 miljard euro uit het Groeifonds voor de aanleg van twee metrolijnen. Mede dankzij de kritiek van het CPB werd het minder dan de helft.

Het geld voor de verlenging van de Noord/Zuidlijn is aangevraagd omdat dit nieuwe metrospoor ruimte zou creëren op het treinspoor voor extra Intercitytreinen in de Schipholtunnel, een notoire flessenhals. De achterliggende gedachte was dat reizigers van de stoptreinen de metro zouden pakken. Maar volgens de onderzoekers van het CPB is het niet zeker dat het doortrekken van de lijn genoeg ruimte oplevert in de tunnel: “Het is niet bekend hoeveel reistijdbaten er ontstaan voor reizigers op het hoofdspoornet door het verminderen van het knelpunt in de Schipholtunnel met het doortrekken van de Noord/Zuidlijn naar Hoofddorp.” Het CPB denkt zelfs dat het later misschien toch nodig zal zijn om ook de Schipholtunnel groter te maken. En dat tegen een nog hogere investering. “Daarmee bestaat de kans dat het project een mogelijke toekomstige uitbreiding van de Schipholtunnel uitstelt, maar niet overbodig maakt.”

Het CPB is nog kritischer over de aanvraag voor het afbouwen van de Ringlijn, een project dat de regio Amsterdam altijd in combinatie met de Noord/Zuidlijn heeft gepresenteerd. Volgens de gemeente en haar partners is dit tracé van het grootste belang voor de ontwikkeling van de nieuwe wijk Haven-Stad die Amsterdam wil gaan aanleggen in het Westelijk Havengebied. Hier moeten op termijn 30.000 tot 40.000 nieuwe woningen komen.

In de doorrekening van het CPB wordt gesteld dat de vervoerswaarde van dit nieuwe stukje metrospoor tussen de Isolatorweg en het Centraal Station wordt overdreven. De bouw van Haven-Stad mag volgens het CPB niet gebruikt worden in het rekenmodel dat bepaalt of het project nu financieel verstandig is. De wijk ligt immers al in de stad en dus zijn er goedkopere alternatieven denkbaar. “Infrastructuur is niet randvoorwaardelijk voor binnenstedelijke woningbouw,” oordeelt het CPB streng. Die adviseert Amsterdam om Haven-Stad met busbanen te ontsluiten, of de fiets. “Voor de nieuwe woningen in Haven-Stad is de fietsafstand naar andere metrohaltes beperkt.”

Verantwoordelijk wethouder Egbert de Vries (Vervoer) ziet dat anders: “Je wilt het regionaal verkeer met de metro afwikkelen en de lange afstand met de trein. Het CPB rekent anders en daardoor komen onze argumenten niet zo goed uit de verf.” Ook onderschat het CPB volgens De Vries de omvang van Haven-Stad en is een directe metroverbinding juist wel heel belangrijk voor het succes van zo’n nieuw stadsdeel. “Het is altijd goed om te fietsen, maar dat moet wel een redelijke afstand zijn. Haven-Stad wordt veel groter, en bovendien moeten mensen die minder mobiel zijn hier ook kunnen wonen.”

De Vries krijgt van het Groeifonds alsnog de kans om de argumenten van Amsterdam en de regio nog beter te beargumenteren, ook met betrekking tot de Schipholtunnel. “Dit is onderdeel van het extra huiswerk dat wij hebben gekregen.” Ook wordt er naar de formatietafel gekeken voor een extra bijdrage uit het MIRT-fonds, de investeringspot voor Nederlandse infrastructuur. Zelf heeft de regio al ruim 700 miljoen euro op tafel gelegd om het plan te bekostigen. Over enkele maanden krijgt De Vries een definitief oordeel van het Groeifonds. In optimistische planningen zal de verlenging van de Noord/Zuidlijn pas in 2032 gereed zijn, en de uitbreiding van de Ringlijn in 2034.

• Zware kritiek Centraal Planbureau op Amsterdams plan doortrekken Noord/Zuidlijn. Redactiefoto.

Na de versoepelingen van het reisadvies door het kabinet ziet NS een gestage stijging in het aantal treinreizigers. Afgelopen donderdag en vrijdag namen op beide dagen meer dan een half miljoen mensen de trein. Dat aantal is in 2021 nog niet zo hoog geweest. “Omdat we meer reizigers verwachten, is NS bezig het aantal treinen op te voeren tot 98 procent van de dienstregeling.”

Vorige week woensdag verviel het advies om alleen de trein te nemen als de reis noodzakelijk is. Dat was onmiddellijk terug te zien in het aantal reizigers. De afgelopen week was 40 procent van het gebruikelijke aantal reizigers weer terug. Op dit moment is het OV weer voor iedereen, maar is het advies wel om drukte te mijden.

“We verwelkomen iedere reiziger met open armen,” zegt Marjan Rintel, president-directeur van NS. “We zijn heel blij dat de vrijheid om te reizen terug is en dat we onze reizigers weer kunnen brengen waar zij willen gaan. De komende tijd rijdt NS steeds meer treinen om iedereen een prettige en veilige reis te kunnen bieden, want we verwachten dat deze toename doorzet.”

Vanaf 14 juni rijden weer alle treinen, met uitzondering van het nachtnet bedoeld voor het uitgaansleven en extra forensentreinen bedoeld voor de spits. Op dat moment reizen er nog relatief weinig mensen. Als reizigersaantallen verder doorgroeien en er weer een nachtleven is, zal op een later moment de stap naar een 100%-dienstregeling worden gezet. Het reguliere nachtnet, inclusief de verbinding naar Schiphol, is NS overigens altijd blijven rijden. Reizigers die vooraf meer inzicht willen in drukte in de trein, kunnen hun reis vooraf aanmelden via de Treinwijzer in de NS-app. Reizigers ontvangen dan ook een melding als hun reis te druk lijkt te worden en kunnen dan ook een trein eerder of later nemen.

• NS ziet ‘gestage groei’ in aantal treinreizigers na recente versoepelingen en voert aantal treinen op. Redactiefoto.

Bij alle 28 niet actief beveiligde overwegen (NABO) op NS-baanvakken, waar regelmatig zwaar verkeer overheen rijdt, zijn door NS en ProRail maatregelen genomen. Ook zijn de nieuwe SNG-Sprinters van een opvallende(r) gele neus voorzien.

Deze 28 NABO kwamen naar voren in het onderzoek naar het tragische ongeval bij Hooghalen waar op 22 mei 2020 een machinist om het leven kwam. Doel is de overwegen zo snel mogelijk op te heffen, of als het echt niet anders kan, met een overweginstallatie te beveiligen. De maatregelen bij de 28 NABO op NS-baanvakken zijn deels tijdelijk zoals een snelheidsbeperking en deels definitief zoals het opheffen van de overweg. De tijdelijke maatregelen blijven totdat definitieve maatregelen zijn gerealiseerd.

Uit het onderzoek kwam ook een aanbeveling over de kleurstelling van treinen. Want ook al voldeed de betreffende sprinter (SNG) qua kleurstelling aan de Europese normen, het contrast met de omgeving (zoals de buitenlucht) kon groter. Daarom worden de kleuren aan de voorkant van onder andere deze trein aangepast. De donkerblauwe baan aan de voorkant van de trein wordt vervangen door een gele kleur. NS kleurt zelf de fronten van zo’n 150 treinstellen om. Nieuwe SNG’s die vanaf nu door fabrikant CAF worden geleverd zijn standaard voorzien van de gele kop. Gisteren reed de eerste SNG met de nieuwe frontkleur in de dienstregeling.

In het hele reizigersnet liggen 277 NABO, 109 waar NS rijdt en waarvan 137 NABO waar zwaar verkeer gebruik van maakt. ProRail is met alle eigenaren van overwegen, vervoerders en stakeholders in gesprek om tot veiligheidsmaatregelen van de betreffende overwegen te komen. Dit soort maatregelen zijn complex en ingrijpend voor het spoorsysteem. Zorgvuldigheid en afstemming zijn daarbij noodzakelijke voorwaarden om tot de juiste maatregelen te komen.

• NS en ProRail nemen maatregelen op niet actief beveiligde overwegen; nieuwe SNG-Sprinter krijgt meer opvallende gele neus. Foto NS.

De eerste Nightjet-nachttrein uit Wenen is vanochtend even voor 11.00 uur op Amsterdam Centraal aangekomen. De nieuwe lijndienst, die door ÖBB en NS samen wordt uitgevoerd, wordt ondersteund met een Nederlandse subsidie van 6,7 miljoen euro om de verbinding vóór 2023 op te kunnen starten. De commerciële vervoerders die in Nederland actief zijn, protesteerden bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven tegen deze subsidie en de onderhandse gunning van de vergunning aan NS. Gisteren gaf dit college aan geen ‘spoedeisend belang’ te zien in een blokkering van de subsidie. Daarom volgt een definitieve beslissing later.

Vanavond vertrekt uit Wenen de ‘Belgische‘ Nightjet, die woensdagochtend in Brussel-Zuid aankomt. Na de lancering begin 2020, was de verbinding met Oostenrijk vanwege coronabeperkingen sinds november een half jaar gepauzeerd. De Nightjet tussen Wenen en Brussel gaat in tegenstelling tot de dagelijkse ‘Amsterdamse’ nachttrein, drie keer per week rijden, uitsluitend tussen Brussel en Wenen en komt in België (Luik, Brussel Noord en Zuid) aan op maandag, woensdag en vrijdag. De tweede verbinding – tussen Innsbruck en Brussel – is geschrapt.

Gisteravond vertrok om 20.13 uur de eerste Nightjet naar Amsterdam vanuit Wenen HBF met aan boord de Oostenrijkse minister van mobiliteit, Leonore Gewessler, en de directeur van de Oostenrijkse spoorwegen (ÖBB), Andreas Mättha. Daarmee heeft Nederland sinds in 2016 de laatste dagelijkse (en qua materieel sterk verouderde) CityNightLine vertrok, weer een nachttreinverbinding. Bij aankomst werden de Oostenrijkse vertegenwoordigers vanochtend opgewacht door staatssecretaris Van Veldhoven en NS-directeur Marjan Rintel. Ook rijdt er vanuit Oostenrijk een dagelijkse nachttrein tussen Innsbruck en Amsterdam. De treindelen vanuit Innsbruck en Wenen worden in Neurenberg tot één trein gekoppeld die stopt in Frankfurt, Keulen, Arnhem en Utrecht. De NightJet heeft een capaciteit van 500 reizigers. Tickets kosten vanaf €29,90 voor een zitplaats en vanaf €59,90 voor een ligplaats voor een enkele reis Amsterdam Wenen/Innsbruck.

In principe hadden de nachttreinen van en naar Brussel en Amsterdam in december moeten worden opgestart, maar corona gooide roet in het eten. Er gelden momenteel nog steeds coronabeperkingen. Wie naar Duitsland gaat, moet zich online aanmelden en een negatieve PCR-test kunnen tonen. Zowel voor Duitsland als voor Oostenrijk geldt een oranje reisadvies (alleen noodzakelijke reizen). NS, NMBS en ÖBB onderstrepen dat de nachttrein bezig is aan een (nieuwe) opmars als duurzaam alternatief op de middellange afstand (500-700 km) voor het vliegtuig. Volgens de ÖBB bespaart de nachttrein 350 kg CO2-uitstoot per reiziger (bijna 100.000 kg CO2 per nachttrein) tussen Amsterdam en Wenen in vergelijking met het vliegtuig.

• Leonore Gewessler (Oostenrijks minister van mobiliteit) en ÖBB-directeur Andreas Matthä, stapten gisteren in Wien HBF aan boord van de eerste Nightjet naar Amsterdam. Vandaag start ook de Nightjet naar Brussel. Foto ÖBB.

Informateur Mariëtte Hamer (en de fractievoorzitters van de politieke partijen in de Tweede Kamer) hebben een druk Pinksterweekend voor de boeg: gisteren landde een uitgebreid en dringend wensenlijstje van Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) op Hamer’s bureau en vandaag geeft ProRail eveneens een dringend advies: om Nederland de komende decennia vooruit te helpen op het gebied van economie, woningbouw en klimaat, zou het nieuwe kabinet meer moeten investeren in het spoor. ProRail wil de formerende partijen helpen met kennis en advies zodat het nieuwe kabinet belangrijke keuzes voor de toekomst kan maken.

Maatschappelijke thema’s

“Wij willen graag samen met het nieuwe kabinet werken aan drie belangrijke maatschappelijke thema’s: economische groei, woningbouw en klimaat,” zegt John Voppen, CEO bij ProRail. “Door te investeren in het spoor kunnen we onze economie sterker en duurzamer maken en wordt meer woningbouw mogelijk. Dat is goed voor Nederland.” 

“Modern, efficiënt vervoer per spoor is een pijler voor een sterke economie in de 21e eeuw. Dat geldt zowel voor personen- als voor goederenvervoer. Om Nederland in beweging te houden is het belangrijk dat goederen en reizigers snel, betrouwbaar en veilig kunnen reizen. De aanleg en het onderhoud van infrastructuur levert bovendien veel werkgelegenheid op voor Nederlandse vakmensen en bedrijven. Ook de Nederlandse innovatiekracht wordt gestimuleerd, omdat het spoor voortdurend aan technologische en digitale vernieuwing werkt.”

Een betaalbare, fijne woning vinden in een prettige buurt met goede voorzieningen is voor jong en oud op dit moment een van de grootste problemen. De komende jaren moet een grootschalig bouwprogramma van de grond komen om honderdduizenden nieuwe woningen te realiseren. Met goede spoorverbindingen helpen we woningbouw mogelijk te maken in het hele land door te zorgen dat nieuwe woningen en wijken goed bereikbaar zijn.

En natuurlijk is duurzame mobiliteit een van de belangrijkste bouwstenen voor een ambitieus én realistisch klimaatbeleid. De mogelijkheden om Nederland en Europa op een verstandige, betaalbare manier schoner en duurzamer te maken zijn enorm. Denk aan de overstap van vliegen naar reizen met de trein voor korte afstanden binnen Europa, het fijnmazig verbinden van steden en regio’s (zodat de auto minder noodzakelijk wordt) en aan de transitie van goederenvervoer per vrachtwagen naar goederenvervoer over het spoor.

John Voppen: “Het Nederlandse spoor is het meest intensief bereden spoorwegnetwerk in Europa. Met logistieke maatregelen, uitbreiding van infrastructuur, technologische innovaties en sturen op minder reizen in de spits en minder vaak naar kantoor komen, wil ProRail de komende jaren de kwaliteit van het Nederlandse spoor op peil houden en verbeteren. Dat is goed voor de samenleving en goed voor de economie.”  

De volledige brief van ProRail aan informateur Mariëtte Hamer is hier te lezen.

• ProRail adviseert informateur Hamer om Nederland weer in beweging te zetten met grotere investeringen in het spoor. Foto ProRail.