Dat de NS, dankzij overheidsbeleid, een monopolie op het grootste deel van het Nederlandse spoor bezit, is een doorn in het oog van concurrerende Europese vervoersbedrijven, die de markt via de rechter willen openbreken. Gisteren diende daartoe in Den Haag een kort geding aangespannen door de Federatie van Mobiliteitsbedrijven in Nederland (FMN). Die groep ov-bedrijven (Arriva, Transdev/Connexxion, Keolis, Qbuzz en EBS) pleitte, tevens bij monde van Arthur Kamminga van de Europese ov-groep AllRail, die zich bij FMN heeft gevoegd, in de rechtbank voor het “acuut beëindigen van het monopolie van NS.”

Kamminga schetste lonkende vergezichten, gaande van het kopje koffie en maaltijden in de trein tot meer nachttreinen, maar dan moet de Nederlandse spoormarkt wel worden opengesteld voor andere partijen. Maar: “De Nederlandse reiziger heeft nu helemaal niets te kiezen. Die is veroordeeld tot de NS of de auto,” aldus Kamminga. Het stoort de (internationale) ov-bedrijven dat NS in naam zelfstandig is, maar van de overheid een voorkeursbehandeling krijgt, onder meer door de onderhandse toekenning van de concessie voor het Hoofdrailnet (HRN). Voor de concessie voor de komende tien jaar (2024-2034) wil het kabinet opnieuw hetzelfde doen en blijft de NS gevrijwaard van concurrentie op het kernnet.

De internationale ov-bedrijven willen dat het kabinet het HRN aanbesteedt en er dus ook andere bedrijven bij betrekt. Daarvoor zou in eerste instantie een marktverkenning moeten komen, waarbij ieder ov-bedrijf zijn diensten zou moeten kunnen aanbieden. De EU maakt zich ook zorgen over de route die het kabinet nu neemt en Nederland, zo waarschuwen de ov-bedrijven, komt rechtstreeks in aanvaring met Brussel. Tijdens de zitting bleek dat NS en het kabinet recht tegenover de ov-bedrijven staan. De laatsten willen dat de Nederlandse regering de ov-markt opent en beroepen zich op Europese regelgeving en de mening van de EU Commissie.

De landsadvocaat, als vertegenwoordiger van het kabinet, stelt dat een open markt desastreus is voor de kwaliteit van het spoornetwerk. Het ministerie heeft nu invloed op de verschillende aspecten van de spoorbediening, zoals op de frequentie en de overstaptijd. In een open markt is geen enkel sturingsmechanisme om die kwaliteit te garanderen. De landsadvocaat vindt de stelling van de concurrenten van de NS, dat zij voldoende ‘slagkracht en materieel’ hebben om de Nederlandse reizigers te bedienen, absurd: “Dat vraagt immers om een ‘miljardeninvestering’”

Het laatste woord van de FMN-advocaat – vol onbegrip over de opstelling van de landsadvocaat – aan de rechter: “De seinen staan op rood en toch wil het ministerie dat de NS koste wat het kost blijft rijden. Dit monopolie moet acuut worden beëindigd en daar heb ik u voor nodig.” De uitspraak volgt over twee weken.

• Europese ov-bedrijven hekelen in kort geding in Den Haag concessiepolitiek overheid en monopolie NS op Hoofdrailnet.