Goederen kunnen prima per intercity worden vervoerd – naast de gangbare goederentreinen. Het combinatievervoer van spullen en mensen – een hybride mobiliteitssysteem – kan per 2030 worden ingevoerd. Dat stellen onderzoekers van de TU Delft, TNO en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. “Passagiers zijn spitsgevoelig, maar goederen niet”, zegt Wijnand Veeneman, universitair hoofddocent infrastructuur aan de TU Delft. “Als de trein niet vol is kun je er daarom ook andere dingen mee vervoeren dan mensen. De rails, de stations en de dienstregeling liggen er al.”  

Uitgangspunt is het spoor beter te benutten. Als de bezettingsgraad van treinen omhooggaat door goederenvervoer, kunnen de kosten van het reizigersvervoer afnemen. Een hybride mobiliteitssysteem zoals door de onderzoekers voorgesteld is ook duurzamer, schrijven ze: “Met name de goederenvervoerstromen naar de kernen van de steden kunnen met spoor worden verduurzaamd, omdat zowel het ruimte- als het energiegebruik van railgebonden vervoer aanzienlijk lager is dan dat van wegvervoer”. 

Het doet denken aan de tijd waarin – bijvoorbeeld in Fryslân – pakjes met de buschauffeur konden worden meegegeven, die ze dan enkele dorpen verderop afleverde. Ook de OverNight Express, een snelle goederen- en reizigersverbinding tussen Amsterdam en Milaan die NS International in samenwerking met de Duitse partner Railion ooit lanceerde, was op dit idee gebaseerd. Een serie goederenwagens en een aantal uiterst moderne reizigersrijtuigen reed met vertrek ‘s avonds uit Amsterdam en aankomst in Milaan in de ochtend een aantal keren per week in snel tempo tussen beide steden. In één jaar vervoerde de trein 55.000 reizigers. Uiteindelijk was de dienst geen lang leven beschoren: hij startte op 28 mei 2000 en verdween op 28 oktober 2001 van de sporen. Railion, verantwoordelijk voor het goederengedeelte, trok zich terug uit de samenwerking.  

In dit nieuwe, voor Nederland gedachte, plan worden goederen voornamelijk met rolcontainers de trein in geladen. Ruimte in intercity’s is te scheppen door bijvoorbeeld reguliere zitplaatsen te vervangen door klapstoelen. Ook op de balkons is volgens de onderzoekers plek om spullen kwijt te kunnen. Makkelijk is de transformatie van passagierstrein naar reizigers- en goederentrein niet: lang niet alle treinen zijn geschikt voor het meenemen van goederen. Alleen intercity’s met een gelijkvloerse instap kunnen zo’n gecombineerde klus aan. Sprinters zouden moeten worden aangepast. 

Inladen moet snel en slim: een passagierstrein stopt tussen de dertig seconden en de drie minuten op het perron. Zie in die korte tijd maar eens goederen in of uit te laden, terwijl ook reizigers in- en uitstappen. Medewerkers die de pakketten op de trein moeten zetten, hebben bovendien te maken met liften en roltrappen of juist het ontbreken daarvan. 

En zijn er wel opslagfaciliteiten? “Aangezien alle stations op een andere manier gebouwd zijn, is er per traject geen duidelijke lijn te herkennen”, noteren de onderzoekers van TU Delft, TNO en Royal HaskoningDHV. Hoe duurzaam en hoe effectief de inzet van goederen-passagierstreinen precies kan uitpakken, is niet onderzocht. 

De drie partijen deden het onderzoek naar ‘multifunctionele treinen’ op verzoek van het ministerie van IenW. De Tweede Kamer stemde er in 2020 mee in, omdat ook het parlement constateerde dat treinen in de daluren onderbezet zijn. Goederenvervoer per intercity zou daarom zowel een efficiëntere als duurzamere oplossing kunnen zijn, zo was toen de gedachte. 

Maar sinds 2020 is er veel veranderd op het spoor. Een tekort aan personeel en materieel zorgt nu vaker voor minder – en als gevolg daarvan – vollere treinen. Doordat veel Nederlanders sinds corona thuiswerken en op vaste dagen richting kantoor gaan, is de spits verschoven naar vooral de dinsdagen en de donderdagen. Tegenwoordig zijn reizigers en de NS al blij dat alle mensen meekunnen – laat staan dat er dan nog plaats is voor goederen. 

Volgens Veeneman duurt het nog wel even voordat de combinatietreinen daadwerkelijk op de rails staan. “Dit is geen verre visie zoals bijvoorbeeld bij de hyperloop (een transportsysteem via een luchtdrukbuis, red.). Maar de combinatietreinen gaan niet al morgen rijden. Daarom gaan wij uit van een stabieler spoorsysteem in de toekomst, waarbij de spits blijft.” 

De Nederlandse Spoorwegen kondigden onlangs aan dat de nieuwe dienstregeling – die per 2025 ingaat – met 1600 extra treinen gaat rijden. Een deel van de treinen kan worden ingezet voor goederenvervoer. Sommige spitstreinen rijden bijvoorbeeld leeg terug naar het startpunt voor een volgende rit. Die voertuigen hebben genoeg ruimte voor vracht. 

Ook intercity’s die op rustige routes rijden zijn volgens de onderzoekers geschikt om pakketjes mee te nemen. Zij denken dat mensen en spullen elkaar niet in de weg zitten op het spoor. “Het uitgangspunt is dat de processen van personenvervoer en goederenvervoer fysiek gescheiden blijven en in een vooraf te bepalen hiërarchie naast elkaar plaatsvinden zonder elkaar te verstoren.” 

• Goederenvervoer per passagierstrein binnen Nederland? Het kan, stellen onderzoekers van TU Delft, TNO en Royal Haskoning. De OverNight Express was – hier als model – een interessant voorbeeld. Foto Kleinspoor.