De aanrijdtijd van voorzieningen en werk is met de auto veel korter dan voor andere vervoerswijzen, zelfs in de spits. Per fiets of openbaar vervoer is de bereikbaarheid buiten de stadskernen vaak beperkt. Dat concluderen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op basis van grondige bereikbaarheidsanalyses. Voor dit onderzoek – ‘Toegang voor iedereen? Een analyse van de (on)bereikbaarheid van voorzieningen en banen in Nederland’ – zijn nieuwe bereikbaarheidsindicatoren ontwikkeld om de (on)bereikbaarheid van voorzieningen en banen in Nederland te analyseren.

Dit rapport presenteert de resultaten van de eerste fase van het PBL-project Bereikbaarheid, waarin PBL bereikbaarheidsindicatoren heeft ontwikkeld om op buurtniveau inzicht te geven in de toegang tot banen, gezondheidszorg, onderwijs, winkels en groen met verschillende vervoerswijzen (lopen, fiets, OV, auto, en combinaties hiervan), en op verschillende momenten van de dag (spits- en dalperiode) en week (doordeweeks en weekend).

Zo kan 30% van de ouderen binnen een half uur geen enkel ziekenhuis of buitenpolikliniek bereiken als ze niet met een auto kunnen, en 12% zelfs niet binnen 45 minuten. Het gaat hier om ouderen die woonachtig zijn in de randen van steden, in dorpen en in landelijk gebied. Ook jongeren ondervinden lange reistijden op weg naar school: 10 % van alle jongeren is langer dan dertig minuten met de fiets onderweg naar een VBO/VMBO-school en 17 % van alle jongeren kan geen enkele HAVO/VWO-locatie binnen 30 minuten fietsend bereiken. Met het openbaar vervoer is de bereikbaarheid zelfs nog lager, en dit is de afgelopen jaren vooral in buurten buiten de steden verder afgenomen. Gebrekkige bereikbaarheid belemmert ook de schoolkeuze fors.

“Een van de belangrijkste doelstellingen van vervoersbeleid is het faciliteren van de toegang van mensen tot banen, voorzieningen en sociale contacten. In de praktijk is vervoersbeleid echter vaak beperkt tot het bestrijden van congestie en faciliteren van verkeersdoorstroming”, aldus Jeroen Bastiaanssen, onderzoeker vervoersbeleid bij het PBL. “Door op buurtniveau inzicht te geven in de toegang tot banen, gezondheidszorg, onderwijs, winkels en groen met verschillende vervoerswijzen en op verschillende momenten van de dag en week, kunnen beleidsmakers beter afwegingen maken. Deze informatie geeft voeding aan afwegingen in het mobiliteitsbeleid.”

De huidige bereikbaarheidspatronen weerspiegelen historische keuzes rondom ruimtelijke ordening en de inrichting van het vervoersysteem, maar zijn niet onveranderlijk, stelt Bastiaanssen. “Bereikbaarheid is gedeeltelijk het gevolg van politieke keuzes.”

De bereikbaarheidsanalyses in dit rapport kunnen inzicht bieden in de consequenties van deze keuzes voor de bereikbaarheid van verschillende typen activiteiten, in verschillende geografische gebieden en voor verschillende bevolkingsgroepen. De analyses kunnen ook een basis vormen voor een debat over nut en noodzaak van eventuele normen voor een minimum bereikbaarheidsniveau en ze kunnen helpen bij de besluitvorming en de evaluatie van investeringen en beleid, niet alleen in het vervoers- en ruimtelijke domein, maar ook rondom publieke voorzieningen.

• Planbureau voor de Leefomgeving (PBL): “Zonder auto zijn werk en voorzieningen vaak lastig te bereiken.”