Het schrappen van coronasteun verschraalt het openbaar vervoer, schrijft de Utrechtse gedeputeerde Arne Schaddelee namens alle provinciebesturen vandaag op de opiniepagina in Trouw. “Zoals bij iedere crisis, raakt ook de verschraling van het ov kwetsbaren het zwaarst.”

“Geen bus, geen baan.” Zo simpel formuleerde Saskia Kluit, voorzitter van reizigersvereniging Rover, het kort geleden. En zo eenvoudig is het ook. Het openbaar vervoer kraakt en piept nog steeds onder de gevolgen van corona. Als de rijksoverheid niet deelneemt aan de overgangsregeling voor het ov, kunnen velen straks niet meer naar hun werk. Vooral mensen die het al moeilijk hebben.

Corona had enorme gevolgen, ook voor ons openbaar vervoer. Het aantal reizigers daalde in 2020 en 2021 met gemiddeld ruim 50 procent. Overheden hielden ondanks deze daling zo’n 90 procent van het netwerk in stand. En met reden: het ov is een onmisbare publieke voorziening. Veel werknemers en studenten komen anders niet op hun bestemming. Het was waardevol dat Rijk en regio niet alleen samen het ov door de coronacrisis heen loodsten, maar ook een plan maakten voor de komende jaren. Want volledige terugkeer van de reizigers duurt zeker tot 2026.

Dat plan was geen overbodige luxe. Vaste reispatronen zijn veranderd, sommige reizigers stapten over op de auto, en we werken en studeren meer thuis. Om het ov overeind te houden en bovendien voor te bereiden op de toekomst, is een herstructurering nodig. Zodat we bus en trein in de toekomst aantrekkelijker maken voor de reiziger, en schoner en efficiënter.

Ondertussen werken we met man en macht aan meer woningen. Tot 2030 willen we 900.000 woningen bouwen. Het openbaar vervoer is de ruggengraat die voorkomt dat nieuwe inwoners vastlopen. Zonder auto kunnen ze geen kant op, en met een auto zullen ze vaker stilstaan dan vooruitkomen. We anticiperen hierop door dichtbij ov-knooppunten te bouwen.

Er was al een mobiliteitstransitie gaande. Door stikstof is de bouw van veel wegen stilgevallen. Het klimaat vraagt om ander reisgedrag. En de oorlog in de Oekraïne jaagt brandstofprijzen verder omhoog. Ook hier is, naast de fiets, goed ov cruciaal om toch vooruit te komen. Tegen deze achtergrond is het tragisch dat het Rijk een andere afslag dreigt te nemen. Onlangs besloot het kabinet om ruim twee miljard euro uit te trekken voor lagere brandstofaccijns en de onbelaste reiskostenvergoeding te verhogen. Wie zich een auto kan permitteren is hiermee geholpen, maar het schuurt met de gewenste mobiliteitstransitie.

Tegelijk staat het kabinet op het punt om noodlijdende vervoersbedrijven niet langer te steunen. Hiermee stopt niet alleen de financiële steun, maar loopt men ook weg voor het afgesproken transitieplan om het openbaar vervoer weer gezond te maken. Gevolg is dat veel provincies en vervoerregio’s voor 2023 zo’n 20 tot 30 procent van het ov schrappen. Of ze moeten voor tientallen miljoenen tekorten opvangen, met geld dat voor andere urgente doelen nodig is. Reiziger en personeel haken af. Het herstel van het ov gaat langer duren en duurder uitpakken.

Dit verhaal gaat ook over de steeds pijnlijkere kloof in ons rijke land. Aan de ene kant staan mensen die de gevolgen van bijna elke crisis voor zichzelf kunnen afkopen. Door extra te isoleren, een elektrische auto te kopen of de vliegschaamte te compenseren door bomen te planten. Daartegenover staan degenen die niets hebben om de rampspoed te keren. Nederlanders die echt afhankelijk zijn van de bus of tram om op het werk te komen, of bij zorg voor familie. Vooral zij zijn de dupe. Zoals bij iedere crisis, raakt ook deze crisis kwetsbaren het zwaarst.

Als je niet mobiel bent, dan is ontmoeten lastig en ligt eenzaamheid op de loer. Vervoersarmoede is daarvoor de beleidsterm. Je kunt niet komen waar je zou willen komen. Dat maakt meedoen moeilijk en eenzaamheid groter. Het ov is voor veel mensen een levensader, naar het werk, de markt of oma. Geen openbaar vervoer betekent voor velen: geen mobiliteit. Dat is sociale armoede. Rijk, neem uw verantwoordelijkheid.

Dit artikel is mede geschreven namens de gedeputeerden Fleur Gräper-van Koolwijk (Groningen), Frederik Zevenbergen (Zuid-Holland) Jan van der Meer (Gelderland), Nelleke Vedelaar (Drenthe), Avine Fokkens-Kelder (Friesland), Harry van der Maas (Zeeland), Bert Boerman (Overijssel) Jeroen Olthof (Noord-Holland), Maarten van Gaans-Gijbels (Limburg), Suzanne Otters-Bruijnen (Noord-Brabant) en Jan de Reus (Flevoland); Robert van Asten (Vervoersautoriteit Metropoolregio Rotterdam Den Haag) en Egbert de Vries (Vervoerregio Amsterdam).

• Het schrappen van coronasteun verschraalt het openbaar vervoer, schrijft de Utrechtse gedeputeerde Arne Schaddelee namens alle provinciebesturen vandaag in Trouw. Foto Provincie Utrecht.