Onderzoekssite Follow The Money (FTM) heeft zich opnieuw verdiept in de aankoop van de e-bussen voor de IJssel-Vecht concessie door Keoplis. De Chinese busbouwer BYD, dat zijn Europese hoofdvestiging heeft in Schiedam en die de bussen leverde, is in Europa een belangrijke speler in de verduurzaming van het ov. Het bedrijf raakte in opspraak door fraude bij de aanbesteding van ov-bedrijf Keolis en de beroerde kwaliteit van zijn e-bussen. Volgens FTM blijkt BYD bovendien te rommelen met zijn jaarrekeningen, en in 2017 betaalde het bedrijf een onbekende partij miljoenen aan commissie. 

Op vrijdag 6 december 2019 is de pers uitgenodigd op het hoofdkantoor van Keolis in Deventer. Er is nieuws: de vervoerder tekent deze dag een grote order voor 259 elektrische BYD-bussen Na ondertekening van de contracten poseren de chefs van beide bedrijven, Frank Janssen en Isbrand Ho, voor de fotografen. Ze houden een bord vast met de tekst: ‘The biggest order of electric buses in Europe: 259 units.’ Het nieuws haalt wereldwijd de vakpers. En doet dat nog steeds, maar met minder vrolijk nieuws. Nog steeds zijn de manco’s aan de bussen niet gerepareerd, volgens de provincies Gelderland, Overijssel en Flevoland, kopers van de bussen.

Kort na de aanbesteding schuift BYD de bestelling van 13 elektrische stadsbussen door naar het Veenendaalse Ginaf, dat dan in Chinese handen is. Er resteert een order van 246 bussen.

De order is voor Keolis en BYD een mijlpaal. Ruim twee maanden eerder, op 24 september, hoorde Keolis van de drie provincies dat zij de concessie – een contract ter waarde van 300 miljoen euro – voor het busvervoer in IJssel-Vecht had gewonnen. Dat betekende een forse groei van de onderneming. Voorwaarde in de aanbesteding was dat Keolis met elektrische bussen zou rijden. Maar waar haal je in korte tijd zoveel bussen vandaan?

Het antwoord: bij de Chinese busbouwer BYD. BYD timmert al jaren in Europa aan de weg, maar zo’n grote bestelling voor e-bussen hebben de Chinezen nog niet gehad. Het zet ze, om in marketingtaal te spreken, in één klap op de kaart.

Maar iIn Eindhoven zijn ze minder blij. Daar zetelt busbouwer VDL Bus & Coach, dat net als Ebusco ook een offerte had uitgebracht. Maar beide Nederlandse bedrijven zijn gepasseerd, omdat Keolis al “goede ervaring” had met elektrische bussen van BYD die in Almere en Utrecht rijden. “Daarnaast biedt BYD een goede prijs-kwaliteitsverhouding en heeft het als batterijfabrikant van origine een jarenlange ervaring, kennis en voorsprong op het gebied van batterijpaketten,’ zegt een Keolis-woordvoerder tegen het Eindhovens Dagblad.

Volgens hem speelt mee dat VDL niet kon garanderen dat de voertuigen tijdig werden geleverd. Een VDL-woordvoerder ontkent dat. Zijn bedrijf zou “verreikende garanties” voor tijdige levering hebben geboden. Wim van der Leegte, eigenaar en commissaris van de VDL Groep, heeft de smoor in dat hij de mega-order is misgelopen. In Het Financieele Dagblad verschijnt op 17 december 2019 een ingezonden brief, waarin hij klaagt over oneerlijke concurrentie: “Los van de schaalvoordelen, goedkopere lonen en veelal toegepaste overheidssteun, betalen Chinezen in Europa nauwelijks importheffingen voor hun producten, terwijl Europa met stevige importheffingen wordt geconfronteerd.” VDL loopt nu “ongeveer 800 manjaren werk, exclusief uitbesteed werk en onderzoek en ontwikkeling bij toeleveranciers en kennisinstellingen” mis. Zijn brief leidt tot Kamervragen. Ruim vier maanden later reageert staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) van Economische Zaken en Klimaat. Over BYD schrijft ze dat het bedrijf weliswaar een private onderneming is, maar dat het moederbedrijf in China inderdaad overheidssteun ontvangt. Op basis van de beschikbare informatie kan zij niet vaststellen dat er sprake is geweest van een ongelijk speelveld of oneerlijke concurrentie. Voorts wijst zij de Kamer erop dat de mogelijkheden om onderzoek te doen naar bedrijven die “mogelijk discriminatoire financiële steun ontvangen” beperkt zijn.

• Op 6 december 2019 poseren Frank Janssen (Keolis) en Isbrand Ho (BYD) voor de feestelijke ondertekening van het contract voor 259 e-bussen. Foto BYD.