“Al 60 jaar lang knokken de provincies voor de spoorlijn, het stond in vrijwel alle VKP’s en de koning moest het belang er van voorlezen in de troonrede. Toch laat de coalitie het Noorden weer in de steek, schaamteloos. Ik laat het er niet bij zitten”, zette een bijzonder boze Tweede Kamerlid Habtamu de Hoop (PvdA) al snel op X nadat Haags topoverleg met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over de Lelylijn gisteravond niet leidde tot een positieve uitkomst over de Lelylijn (en de Nedersaksenlijn) en voor de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. De delegaties van de provincies verlieten na het overleg verlaat en bijzonder teleurgesteld Den Haag, al zou er volgens enkele betrokkenen noch achter de schermen gepolderd worden over een compromis. 

 De delegatie van noordelijke bestuurders verliet woensdagavond enkele uren later dan de bedoeling was teleurgesteld het overleg. Het kabinet weigert zogenoemde MIRT-verkenningen uit te voeren naar de spoorlijnen van Groningen naar Lelystad (Lelylijn) en van Groningen naar Twente (Nedersaksenlijn). 

“Onbegrijpelijk’’, vindt noordelijk delegatieleider René Paas, commissaris van de Koning in Groningen de uitkomst in de LC. “Als de lijnen zo belangrijk zijn voor het hele land, wat overduidelijk is aangetoond door onderzoeken, als bestuurders al generaties lang bezig zijn met deze lijnen, dan kan je niet aankomen met dat er nu geen geld is. Je kan gewoon de volgende stap zetten van een MIRT-verkenning, daar is gewoon geld voor.’’ 

Staatssecretaris Chris Jansen (PVV) spreekt over een “goed en scherp gesprek’’. Hij zegt dat het zeker geen definitief afstel van de Lelylijn en Nedersaksenlijn is. “We komen er voor het einde van het jaar op terug. Er komt zeker een vervolg.’’ 

Volgens het kabinet moet eerst 75 procent van de geschatte bouwkosten van 13,8 miljard euro voor de Lelylijn en 1,7 miljard voor de Nedersaksenlijn op tafel liggen. Maar volgens het Noorden duurt aanleg nog zo lang dat er eerst verder gespaard kan worden. “Die 75 procent is een door mensen bedachte regel die je ook terzijde kan leggen’’, vindt Paas. 

Het Noorden, onder aanvoering van commissaris van de Koning René Paas, hoopte op groen licht voor een volgende stap in de onderzoeken naar de nieuwe spoorlijnen, zogeheten MIRT-verkenningen. Dat zijn jaren durende en miljoenen kostende onderzoeken. 

Namens het kabinet waren de ministers Barry Madlener en Mona Keijzer en de staatssecretarissen Chris Jansen en Eddie van Marum bij het overleg, de laatste alleen online. Namens het Noorden waren er gedeputeerden van de verschillende provincies en enkele wethouders. Het compromis zou neerkomen op breder onderzoek naar de effecten van de Lelylijn voor inwoners, bodem en waterstaat in Noord-Nederland en voor spoorverbindingen in de rest van het land. Maar wat Paas betreft moeten ook de echte MIRT-verkenningen van start gaan. 

De Lelylijn ligt er hoe dan ook niet voor het jaar 2045. Daarom is er nog tijd genoeg om te sparen en breder onderzoek te doen, vinden de noordelijke provincies. Het Noorden heeft ook de helft van de benodigde miljoenen voor de MIRT-verkenning toegezegd. Het kabinet zit klem omdat in het coalitie-akkoord beloftes zijn gedaan over de Lelylijn en Nedersaksenlijn. Vrijwel de hele oppositie, maar ook coalitiepartijen NSC en BBB willen door met de plannen. Maar het zegt niet genoeg geld te hebben. Het meest onzeker over hun steun zijn de PVV en de VVD, maar Tweede Kamerleden van die fracties laten weten wél achter beide spoorlijnen te staan. Ze hopen alleen dat het kabinet met een elegante oplossing komt voor de financiering. 

Voor de Lelylijn is in de onderzoeken een tegenvaller dat een snelle treinverbinding via Groningen naar Duitsland en Scandinavië niet realistisch is. Er is te weinig grensverkeer tussen Groningen en Noord-Duitsland. Daardoor is het idee van een hogesnelheidslijn van Amsterdam via Groningen naar Bremen en Hamburg eigenlijk van de baan. De Lelylijn moet eerder gezien worden als een belangrijke nieuwe schakel tussen kernen in Noord-Nederland zoals Emmeloord, Heerenveen en Drachten. Daarmee zouden ook buslijnen en ander spoor meer toekomst hebben en kunnen deze kernen net als Groningen en Leeuwarden een impuls krijgen voor woningbouw en hun economie. Daarom ook zou een zuidelijk tracé voor de Lelylijn over de Drentse zandgronden niet realistisch zijn; er liggen te weinig stations onderweg. 

Voor de Lelylijn wordt ook gerekend op Europees TEN-T-geld. Daarvoor moet er wel een internationale verbinding zijn. Omdat er tien keer meer reizigers worden verwacht op de lijn Groningen-Amsterdam-Brussel dan op de lijn Groningen-Hamburg wordt voor dat Europese geld gegokt op die zuidelijke connectie. Bovendien wordt de gewone spoorlijn Groningen-Bremen die al jaren plat ligt in ere hersteld en sterk verbeterd, de zogeheten Wunderline. Maar daarbij is, nog afgezien van de herbouw van de beschadigde Friesenbrücke bij leer, steeds weer sprake van infravertragingen aan Duitse kant.  

• Noordelijke provincies bitter teleurgesteld: geen doorbraak over Lelylijn en Nedersaksenlijn. Foto: Lijnopties voor de Lelylijn; foto Lelylijn.