De fricties en incidenten tussen en met zwakke weggebruikers nemen toe in België. Het aantal ongevallen met speedpedelecs lag bijvoorbeeld nooit hoger, terwijl het totaal aantal verkeersslachtoffers in België daalt. De start van het nieuwe schooljaar brengt bovendien honderdduizenden fietsende en wandelende kinderen op de openbare weg tijdens de spits, wat het geduw op nauwe fiets- en voetpaden nog erger maakt. Studiebureau Arcadis legt uit waar het schoentje knelt en wat mogelijke oplossingen zijn. 

Geïsoleerde voorstellen die onlangs het nieuws haalden, zoals snelheidsbeperkingen voor één vervoersmodus, volstaan niet. Er is behoefte aan een alomvattende aanpak. Een aangepaste infrastructuur is cruciaal, maar ook een betere kennis van de wegcode én begrip voor andere types weggebruikers zijn deel van de oplossing. 

Nieuwe mobiliteitsprojecten houden al meer rekening met de noden van de zwakke weggebruiker. Maar de fouten uit het verleden, waarbij het wegennetontwerp in functie van de auto stond, zorgen er nog altijd voor dat de auto disproportioneel veel ruimte krijgt in vergelijk met andere vervoersmodi. Meer ruimte creëren is haast onmogelijk in onze dichtbebouwde kernen. Dat creëert een situatie waarbij een voordeel voor de ene partij noodzakelijk moet leiden tot een even groot nadeel voor een of meer andere partijen. Zo zijn fietsers en voetgangers op paden met gemengd gebruik maar ook elders verplicht om te concurreren voor een (smal) strookje. Men kon in het verleden niet vermoeden dat andere vervoersmodi zoals elektrische fietsen, pedelecs, bakfietsen en steps op grote schaal zouden doorbreken. 

Arcadis pleit voor bredere fietspaden, een meter breedte per fietser is een absoluut minimum. Tevens dient de voetgangersinfrastructuur meer aandacht te krijgen, en zouden er duidelijk afgescheiden stroken voor verschillende gebruikerstypes moeten komen. Dit betekent dat fietssnelwegen best 5 meter breed worden, met stroken van 4 meter voor de fietsers en 1 meter voor de voetgangers. Aan beide zijden van het pad is ook een schrikstrook nodig, al dan niet semi-verhard. Ook uitritten en kruisingen van straten en fietspaden moeten dringend worden aangepakt. Om de verkeersveiligheid te verhogen, kan op dergelijke plaatsen door infrastructuuringrepen de snelheid van alle weggebruikers worden verlaagd. 

De manier waarop men fiets- en voetgangersinfrastructuur plant, verdient ook meer aandacht.  Investeringen volgen meestal de bestaande openbare weg en nemen een beperkt aantal kilometers in beslag. Dat betekent dat zwakke weggebruikers soms plotseling aan het einde van een prachtig gloednieuw pad opnieuw tussen de auto’s en de vrachtwagens belanden. Arcadis pleit er tenslotte voor om het bestaande wegennet onder de loep te nemen en te onderzoeken welke aanpassingen nodig zijn om een antwoord te bieden op de nieuwe situatie en meer duidelijkheid te bieden voor de weggebruiker. Het is namelijk belangrijk dat een bestuurder de verkeerssituatie makkelijk kan “lezen”. 

Kennis van de verkeerscode en handhaving zijn eveneens een belangrijk aspect van de oplossing. Zo weet niet iedereen wat de rechten zijn van andere weggebruikers. De kennis over de verkeersregels in een fietsstraat is nog niet bij iedereen paraat.  Daarnaast hoeven speedpedelecs bijvoorbeeld niet op het fietspad te rijden op wegen waar de maximumsnelheid 50 km/u is, wat vele automobilisten niet weten. Snelheid is en blijft een aandachtspunt. Een maximumsnelheid is geen minimumsnelheid. Ook fietsers maken fouten, wanneer ze het fietspad negeren of geen snelheid minderen bij gevaarlijke punten, zoals oversteekplaatsen voor voetgangers, schoolomgevingen of stationsbuurten. Handhaving van de wegcode is nodig, zowel voor autobestuurders als voor andere weggebruikers. 

De laatste belangrijke bouwsteen voor een veilige verkeerssituatie is begrip en respect voor andere weggebruikers. Onbekend is namelijk onbemind. Recente testen waarbij automobilisten een korte opleiding volgden over rijden met een elektrische fiets, verhoogden hun besef van hoe gevaarlijk sommige manoeuvres die ze uitvoerden met de wagen, zijn voor fietsers. En bestuurders van steps en elektrische fietsen zijn zich niet altijd bewust van de gevolgen van hun rijgedrag voor andere weggebruikers. Hetzelfde geldt voor voetgangers. Het is ook belangrijk dat fietsers zich voldoende voorbereiden voor ze vertrekken. De investeringen in nieuwe fietsinfrastructuur scheren hoge toppen. Nieuwe fietssnelwegen, knooppunten en snelle verbindingen zijn nog niet steeds gekend bij het grote publiek. Door gebruik te maken van apps en knooppuntkaarten kan de fietser een veilige en efficiënt traject uitstippelen.K 

• Veiligheid zwakke weggebruikers vraagt meer dan geïsoleerde maatregelen. Foto Brussel Mobiliteit.